Bron: The Militant, Vol. IV No. 36 (Whole No. 95), 19 december 1931, p. 4. - Overgenomen van LSP (nl.socialisme.be)
Vertaling: LSP
HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren? — Graag bronvermelding !
Geschreven: 17 november 1931
Bron: The Militant, Vol. IV No. 36 (Whole No. 95), 19 december 1931, p. 4. - Overgenomen van LSP (nl.socialisme.be)
Vertaling: LSP
HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
| Hoe te citeren? — Graag bronvermelding !
Hieronder publiceren we een eerste vertaling van de tekst ‘Wat is een revolutionaire situatie?’. Het gaat om uitgeschreven nota’s van een discussie die Trotski had met de Amerikaanse marxist Albert Glotzer, specifiek over de Britse situatie begin jaren 1930. Er vallen echter bredere lessen te trekken uit deze nota’s.
(De hieronder opgesomde punten zijn een samenvatting van de opvattingen van L.D. Trotski. Het is het resultaat van een discussie tussen Trotski en Albert Glotzer, lid van het Nationale Comité van de Communistische Liga van Amerika (Oppositie), die Trotski gedurende een aantal weken heeft bezocht. Glotzer heeft deze standpunten voor publicatie doorgegeven en wijst erop dat zij zijn ontstaan in verband met de situatie in Engeland en de verkeerde inschatting van sommige Engelse kameraden (Ridley en Chandu Ram) die verklaren de Linkse Oppositie te steunen. Trotski had het de laatste tijd te druk om de tijd te kunnen besteden die nodig is voor het formuleren van volledige en grondige standpunten over de Britse situatie; maar niettemin bieden de hieronder in ontwerp gepresenteerde punten een goede basis voor de bespreking van een zeer belangrijke vraag, namelijk: Wat vormt een revolutionaire situatie? - Ed.)
1. Voor een analyse van een situatie vanuit revolutionair oogpunt is het noodzakelijk onderscheid te maken tussen de economische en sociale premissen van een revolutionaire situatie en de revolutionaire situatie zelf.
2. De economische en sociale premissen van een revolutionaire situatie beginnen doorgaans op het moment dat de productiekrachten van het land niet stijgen, maar dalen, dat wil zeggen afnemen; wanneer het specifieke gewicht van een kapitalistisch land op de wereldmarkt systematisch afneemt en wanneer de inkomens van de klassen eveneens systematisch dalen; wanneer de werkloosheid geen conjuncturele gebeurtenis van schommelingen wordt, maar een permanent sociaal kwaad met de neiging tot groei. Al het voorgaande kenmerkt de situatie in Engeland volledig, en we kunnen bevestigen dat de economische en sociale voorwaarden voor een revolutionaire situatie daar, in deze vorm, bestaan, en steeds nijpender worden. Maar we mogen niet vergeten dat de uitdrukking, revolutionaire situatie, een politieke term is, en niet alleen sociologisch. Deze uitleg omvat de subjectieve factor, en de subjectieve factor is niet alleen de kwestie van de partij van het proletariaat. Het is een kwestie van het bewustzijn van de hele klasse, in de eerste plaats natuurlijk van het proletariaat en de partij.
3. De revolutionaire situatie begint echter pas op het moment dat de economische en sociale premissen van een revolutie een breuk veroorzaken in het bewustzijn van de maatschappij en haar verschillende klassen. Wat moet er op die manier aanwezig zijn om een revolutionaire situatie te creëren?
- In elke situatie die we moeten analyseren, moeten we drie klassen van de maatschappij onderscheiden: de kapitalisten, de middenklasse of kleinburgerij, en het proletariaat. De veranderingen in het bewustzijn van deze klassen, die een revolutionaire situatie kenmerken, zijn voor elk van deze klassen zeer verschillend.
- Dat de economische situatie zeer acuut is, weet het Britse proletariaat heel goed, veel beter dan alle theoretici. Maar de revolutionaire situatie begint pas op het moment dat het proletariaat een uitweg begint te zoeken, niet op basis van de oude maatschappij, maar langs de weg van een revolutionaire opstand tegen de bestaande orde. Dit is de belangrijkste subjectieve voorwaarde voor een revolutionaire situatie. De scherpte van de revolutionaire gevoelens van de massa’s is één van de belangrijkste maatstaven voor de rijpheid van de revolutionaire situatie.
- Maar een revolutionaire situatie is een situatie die in de volgende periode het proletariaat in staat moet stellen de heersende macht van de maatschappij te worden, en dat hangt in Engeland, minder dan in enig ander land, maar ook daar tot op zekere hoogte, af van de politieke gedachten en gevoelens van de middenklasse; de revolutionaire situatie zou worden gekenmerkt door het verlies van vertrouwen van de middenklasse in alle traditionele partijen (met inbegrip van de Labour Party, die reformistisch is, d.w.z., een conservatieve partij), en haar hoop op een radicale, revolutionaire verandering in de maatschappij (en niet een contrarevolutionaire verandering, d.w.z. een fascistische verandering).
- Beide veranderingen in de mentaliteit van het proletariaat en de middenklasse komen overeen met en ontwikkelen zich parallel aan de verandering in de mentaliteit van de heersende klasse, die ziet dat zij niet de middelen heeft om haar systeem te redden, het vertrouwen in zichzelf verliest, uiteenvalt en zich opsplitst in facties en kliekjes.
4. Het is niet te voorzien of mathematisch aan te geven op welk punt in deze processen de revolutionaire situatie volledig rijp is. De revolutionaire partij kan dat alleen vaststellen door haar strijd, door de groei van haar krachten door haar invloed op de massa’s, op de boeren en de kleinburgerij van de steden enz. en door de verzwakking van het verzet van de heersende klassen.
5. Als we deze criteria aanpassen aan de Britse situatie zien we:
- De economische en sociale voorwaarden zijn, zoals gezegd, aanwezig en worden steeds effectiever en acuter.
- De brug echter van deze economische premissen naar de psychologische resultaten is nog niet overgestoken. Voor de revolutionaire situatie in Engeland is het niet nodig dat er grote veranderingen komen in de economische omstandigheden, die nu al ondraaglijk zijn. Wat nodig is, is een nieuwe aanpassing van het bewustzijn van de verschillende klassen aan deze ondraaglijke, catastrofale situatie in Engeland.
6. De economische verandering van de maatschappij gaat zeer langzaam en wordt gemeten in eeuwen en decennia. Maar wanneer de economische omstandigheden radicaal veranderen, kan een omvorming van de vertraagde psychologische factoren zeer snel tot stand komen. Maar snel of langzaam, dergelijke veranderingen moeten onvermijdelijk worden bewerkstelligd in het bewustzijn van de klassen. Alleen dan kunnen we een revolutionaire situatie aantreffen.
7. In politieke termen betekent dit:
- Dat het proletariaat niet alleen zijn vertrouwen in de conservatieven en liberalen moet verliezen, maar ook in de Labour-partij. Het moet zijn wil en zijn moed concentreren op revolutionaire doelen en methoden.
- Dat de middenklasse haar vertrouwen in de grote bourgeoisie, in de heren, moet verliezen en haar ogen moet richten op het revolutionaire proletariaat.
- Dat de rijke klassen, de heersende klieken, verworpen door de massa’s, het vertrouwen in zichzelf verliezen.
8. Deze verschijnselen zullen onvermijdelijk komen. Maar ze bestaan vandaag nog niet. Ze kunnen komen in een korte periode, door de acute crisis. Ze kunnen komen in twee of drie jaar, of misschien in een jaar. Maar dit is een vooruitzicht en geen feit vandaag. Wij moeten ons beleid baseren op de feiten van vandaag en niet op die van morgen.
9. De politieke voorwaarden van een revolutionaire situatie ontwikkelen zich min of meer parallel en gelijktijdig, maar dit betekent niet dat zij alle op hetzelfde moment rijp worden - daarin schuilt het gevaar van de Britse situatie van morgen. In de rijpende politieke omstandigheden is de revolutionaire partij van het proletariaat het meest achtergebleven. Het is niet uitgesloten dat de algemene revolutionaire verandering van het proletariaat en de middenklasse, en de politieke ontbinding van de heersende klasse, zich sneller zullen ontwikkelen dan de rijping van de Communistische Partij. Het betekent dat het niet uitgesloten is dat er na morgen een echte revolutionaire situatie ontstaat zonder een adequate revolutionaire partij. Het zou, tot op zekere hoogte, een reproductie zijn van de situatie in Duitsland in 1923. Maar te beweren dat Engeland zich vandaag in zo’n situatie bevindt, is absoluut onjuist.
10. Wij zeggen dat het niet uitgesloten is dat de ontwikkeling van de Partij vertraagd blijft ten opzichte van de andere elementen van de revolutionaire situatie - maar dat is in ieder geval niet onvermijdelijk. Op dit punt kunnen we geen exacte prognoses maken, maar de vraag is niet alleen een kwestie van prognose. Het is een kwestie van ons eigen handelen.
11. Hoeveel tijd zal het Britse proletariaat in de huidige toestand van de kapitalistische maatschappij nodig hebben om zijn banden met de drie burgerlijke partijen te verbreken? Door een juiste politiek van de Communistische Partij is het zeer wel mogelijk dat haar groei evenredig zal verlopen met het faillissement en de ontbinding van de andere partijen. Het is ons doel, het is onze plicht deze mogelijkheid te verwezenlijken.
Conclusies: Dit verklaart voldoende waarom het totaal onjuist is te beweren dat Engeland nu tussen Democratie en Fascisme in zit. Het tijdperk van het fascisme begint serieus na een belangrijke en, voor een bepaalde tijd, beslissende overwinning van de bourgeoisie op de arbeidersklasse. Maar de grote strijd in Engeland ligt niet achter ons, eerder voor ons. Zoals wij in een ander verband hebben besproken, zal het volgende politieke hoofdstuk in Engeland, na de afbraak van de nationale regering en de conservatieve regering die haar waarschijnlijk zal opvolgen, hoogstwaarschijnlijk een liberaal-arbeiders reformistisch tijdperk zijn, dat, namelijk in Engeland, in de nabije toekomst gevaarlijker kan worden dan het spook van het fascisme. Wij noemden die periode, voorwaardelijk, de Britse Kerenskiade.
Maar er moet aan toegevoegd worden dat de Kerenskiade niet in elke situatie, in elk land, zo zwak hoeft te zijn als de Russische Kerenskiade. De zwakte van de Kerenskiade daar was een gevolg van de grote macht van de Bolsjewistische Partij. Wij zien nu bijvoorbeeld in Spanje dat de Kerenskiade - de coalitie van de liberalen en de “socialisten” - bij lange na niet zo zwak is als in Rusland, en dit is het gevolg van de zwakte van de Communistische Partij; en daardoor wordt zij een groot gevaar voor de Spaanse Revolutie. De Kerenskiade betekent voor ons het gebruik van reformistische, “revolutionaire”, “democratische”, “socialistische” frasen; bepaalde secundaire democratische en sociale hervormingen, terwijl men tegelijkertijd onderdrukkingen uitvoert tegen de linkervleugel van de arbeidersklasse.
Deze methode is strijdig met de methode van het fascisme, maar dient hetzelfde doel. De toekomstige Lloyd Georgeiade veroordelen tot een zwaktebod, is alleen mogelijk als we het zien aankomen, als we onszelf niet hypnotiseren met het spookbeeld van het fascisme, dat verder weg is dan Lloyd George en zijn instrument van morgen - de Labour Party. Het gevaar van morgen kan de reformistische partij worden, het blok van de liberalen en de socialisten; het fascistische gevaar is slechts in de derde of vierde fase verwijderd. Onze strijd om de fascistische periode uit te bannen, om de nieuwe reformistische periode uit te bannen of te beperken betekent voor de Communistische Partij de strijd om de overwinning van de arbeidersklasse.