IX. Epiloog

De voorspelling, of verwachting, die ik in de laatste regels van het vorige hoofdstuk uitsprak zijn, zoals de lezer bekend zal zijn, enkele maanden later bewaarheid geworden. De kritiek die Radek gaf op de permanente revolutie werkte voor hem als een hefboom om zichzelf van de oppositie te verwijderen. Ons hele boek bewijst, naar wij hopen, dat de overgang van Radek naar het kamp van Stalin voor ons niet geheel als een verrassing kwam. Maar zelfs afvalligheid kent haar gradaties, er zijn niveaus van vernedering. Het beleid van Stalin in China wordt door Radek volledig gerehabiliteerd. Dat betekent gewoon afdalen tot de laagste niveaus van verraad. Er rest mij hier niets anders dan uit mijn reactie op de verklaring van boetedoening door Radek, Preobrazjenski en Smilga te citeren, die ze op de zwarte lijst van cynische politici plaatste:
“Zoals het alle zichzelf respecterende mislukkelingen betaamt, heeft dit trio er niet voor teruggedeinsd zich achter de permanente revolutie te verschuilen. De meest tragische periode van de afgelopen jaren – de Chinese revolutie – probeert dit trio van capitulators weg te moffelen door een goedkope eed dat dit niets met permanente revolutie te maken heeft.

“Koppig hebben Radek en Smilga de onderwerping van de Chinese Communistische Partij aan de Kwomintang verdedigd, niet alleen tot aan Tsjang Kai-Sjeks bloedige staatgreep, maar ook daarna. Preobrazjenski mompelde wat onverstaanbaars, zoals altijd als het politieke vraagstukken betreft. Een opmerkelijk feit: allen die in de rangen der Oppositie de onderwerping van de Communistische Partij aan de Kwomintang hebben bepleit, blijken capitulators. Niet één oppositioneel die trouw aan het banier was, heeft deze smet en het is een schandvlek. Driekwart eeuw na het verschijnen van het Communistisch Manifest, een kwart eeuw na de oprichting van de Bolsjewistische Partij, vonden deze klungelende ‘marxisten’ het mogelijk om het standpunt te verdedigen dat de communisten in de kooi van de Kwomintang moesten blijven! In zijn antwoord op mijn kritiek probeerde Radek toen al, net als nu in zijn brief van berouw vandaag, ons bang te maken met het “isolement” van de arbeiders van de boeren, als de Communistische Partij uit de burgerlijke Kwomintang zou stappen. Vlak ervoor noemde Radek de regering in Canton al een arbeiders- en boerenregering, en hielp zo Stalin om de onderwerping van de arbeidersklasse aan de bourgeoisie te verhullen. Waarmee kunnen deze schaamteloze daden, deze gevolgen van blindheid, van stommiteiten, dit verraad aan het marxisme nog mee worden bedekt? Inderdaad, waarmee nog! Met een veroordeling van de permanente revolutie!

“Al in februari 1928, toen Radek naarstig op zoek was naar aanleidingen voor een overgave, sloot hij zich snel aan bij de resolutie over China die werd aangenomen door de Uitvoerend Comité van de Komintern in haar zitting van februari 1928. Deze resolutie veroordeelde de trotskisten omdat zij een nederlaag benoemden en niet bereid waren om de zegevierende Chinese contrarevolutie als hoogste stadium van de Chinese revolutie te bestempelen. In deze februariresolutie werd opgeroepen tot de vorming van sovjets en voorbereiding tot gewapende opstand. Voor eenieder die niet gespeend is van enige politieke gevoeligheid en gehard is door revolutionaire ervaring, vormde deze resolutie een voorbeeld van weerzinwekkend en onverantwoordelijk avonturisme. Preobrazjenski benaderde de kwestie niet minder leep dan Radek, alleen vanaf de andere kant. De Chinese revolutie, zo schreef hij, is al verslagen en voor lange tijd. Er zal niet snel een nieuwe revolutie uitbreken. Is het wel de moeite waard om met de centristen over China te redetwisten? Over dit thema heeft Probrazhenski mij vele lange epistels geschreven. Toen ik ze las in Alma Ata werd ik overvallen door plaatsvervangende schaamte. Wat hebben deze mensen geleerd in de school van Lenin? Keer op keer heb ik me dit afgevraagd. De uitgangspunten van Preobrazjenski stonden recht tegenover die van Radek, maar de uitkomst was dezelfde: beiden waren geïnspireerd vanuit de behoeft om via de bureaus van Menzjinski, weer met open armen als broeders te worden onthaald door Jaroslavski.[1] O ja, natuurlijk allemaal in het belang van de revolutie. Zij zijn ook geen carrièremakers. Zeker niet. Het zijn eenvoudigweg hulpeloze, ideologisch failliete individuen.

“Tegenover de avonturistische resolutie van het Dagelijks Bestuur van de Komintern in februari stelde ik een lijn voor om rond democratische slogans, inclusief die van een Grondwettelijke Vergadering, de arbeiders in China te mobiliseren. Ons klungelende trio schoot in een ultralinkse reflex: goedkoop en het verplichtte hen tot niets. Democratische eisen? Nooit. “Dit is een grove fout van Trotski.” Alleen sovjets in China – met minder nemen we geen genoegen. Het is moeilijk een meer, vergeef mij, onzinnige strijdkreet voor te stellen. De leuze voor Sovjets in een periode van burgerlijke reactie is kinderpraat, daarmee maak je sovjets belachelijk. Maar zelfs in een tijdperk van revolutie, oftewel in de periode dat de sovjets worden ingericht, nemen we geen afstand van democratische eisen. We hebben ze niet ingetrokken, totdat de werkelijke sovjets die de macht al hadden veroverd, voor de ogen van de massa’s in botsing kwamen met de werkelijke instellingen van de democratie. In de taal van Lenin (en dus niet in die van Stalin en zijn papagaaien) betekende dit: het niet overslaan van de democratische fase in de ontwikkeling van het land.

“Zonder het democratische programma – grondwettelijke vergadering, 8-urendag, herverdeling van het land, nationale onafhankelijkheid van China, het recht van zelfbeschikking voor de volken die er leven – zonder zo’n programma is de Communistische Partij in China met handen en voeten gebonden en gedwongen om passief het toneel aan de Chinese sociaaldemocraten over te laten die, met de hulp van Stalin, Radek en zijn kornuiten, de plaats zullen innemen van de Communistische Partij.

“Dus: hoewel hij in de voetsporen van de oppositie liep, miste Radek niettemin het belangrijkste van de Chinese Revolutie, want hij verdedigde de onderwerping van de Communistische Partij aan de burgerlijke Kwomintang. Hij miste de Chinese contrarevolutie, steunde de lijn van een gewapende opstand na het avontuur in Canton. En vandaag stapt Radek gewoon over de periode van contrarevolutie en de strijd voor democratie heen, door de taken van de overgangsperiode weg te wuiven ten faveure van het abstracte organiseren van sovjets buiten tijd en ruimte. Maar daarvoor in de plaats zweert Radek dat hij met de permanente revolutie niets van doen heeft. Dat geeft voldoening. Het is een grote troost.

“De antimarxistische theorie van Stalin en Radek betekent voor China, India en alle andere landen in het Verre Oosten een aangepast, maar niet wezenlijk verbeterde herhaling van de ervaringen van het experiment met de Kwomintang.

“Op basis van alle ervaringen van de Russische en Chinese revolutie, op basis van de leerstellingen van Marx en Lenin, in het licht van deze revoluties getest, stelt de oppositie het volgende: ‘Dat de nieuwe Chinese revolutie het huidig bestaande regime alleen omver kan werpen en de macht kan overdragen op de grote meerderheid van de bevolking door middel van de arbeidersheerschappij; oftewel dat de ‘democratische heerschappij van de arbeiders en de boeren’, in tegenstelling tot de heerschappij van de arbeidersklasse, die de boerenstand leidt en het democratisch programma realiseert, een verzinsel zou zijn, is jezelf voor de gek houden of – nog erger – kerenskïsme of Kwomintangisme.’

“Tussen het regime van een Kerenski of Tsjang Kai-sjek aan de ene kant en de heerschappij van de arbeidersklasse is er geen tussenliggend intermediair revolutionaire regime en dat kan er ook niet zijn. Hoogstens een periode van dubbele macht. Allen die wel zo’n kale slogan over zo’n regime uitdragen houden schaamteloos de Europese arbeiders voor de gek en bereiden nieuwe catastrofes voor.

“De Oppositie verklaart aan de arbeiders van het Oosten: omdat ze bankroet zijn gegaan door de machinaties binnen de partij, proberen de capitulators rond Stalin nu de zaden van het centrisme te verspreiden door zand in jullie ogen te strooien, je oren dicht te stoppen en je brein te verwarren. Aan de ene kant worden jullie hopeloos gemaakt tegenover een noeste burgerlijke heerschappij, omdat je verboden wordt op te komen voor democratie. En aan de andere kant wordt je gevraagd om een panorama van een soort van non-proletarische heerschappij te bewaren, die niets anders faciliteert dan de herrijzenis van een nieuwe Kwomintang, oftewel, toekomstige nederlagen voor de arbeiders- en boerenrevolutie.

“Zulke predikers zijn verraders. Leer hen te wantrouwen, arbeiders van het Oosten; leer hen te verachten, leer om ze uit jullie rangen te verdrijven!”

_______________
[1] Menzjinski wat in die tijd het hoofd van de GePeOE, de binnenlandse geheime dienst; Jaroslavski was een der hoofden van de Centrale Controle Commissie van de Partij en was een der meest actieve bestrijders en aanvallers van de Oppositie en heeft veel aanhangers uit de partij verbannen.