Γράφτηκε: 2 Δεκέμβρη 1939
Πηγή: Tα Λαϊκά Μέτωπα Εκδόσεις Σύνδεσμος “Παντελής Πουλιόπουλος”, Aθήνα, 1997
Online Έκδοση: Ελληνικό Αρχείο Παντελή Πουλιόπουλου,Σεπτέμβρης 2003
HTML Markup: Αντώνης Μεγρέμης για το Αρχείο των Μαρξιστών στο Internet, 2003
[Η εισήγηση είχε συνταχτεί από τις αρχές του Ιούνη. Από τότε συνέβηκαν εξελίξεις με τεράστια σημασία: το ξέσπασμα του πολέμου, η διάλυση της Πολωνίας και η νέα στροφή της σταλινικής πολιτικής. Το αναγκαίο συμπλήρωμα στην εισήγηση είναι αναπόφευγα ανεπαρκές: μας απαγορεύτηκε από τότε και αυτή η μοναδική ντόπια εφημερίδα, ενώ για τις εσωτερικές εξελίξεις στη Σοβιετική Ένωση και στο εργατικό κίνημα του κόσμου έχουμε απόλυτη άγνοια. Και μόλη όμως την ατελέστατη πληροφόρηση είναι απαραίτητες μερικές συμπληρωματικές κρίσεις].
Η θριαμβευτική εξόρμηση του στρατιωτικά δυναμωμένου γερμανικού ιμπεριαλισμου στη Μέση και Ανατολική Ευρώπη (άμαχη απορρόφηση από αυτόν της Αυστρίας, της Τσεχοσλοβακίας και του Μέμελ, άμεση απειλή της Πολωνίας, γοργή οικονομική και πολιτική διείσδυση του Ράϊχ στις παραδουνάβιες και Βαλκανικές χώρες) είχανε δυο βαρυσήμαντες συνέπειες: α) την απόφαση των συνασπισμένων νικητών των Βερσαλλιών να αντιταχτούνε εριστικά με τη βία στα ηγεμονευτικά σχέδια του αντιζήλου των, σχέδια που ανοιχτά πια έβαζαν το ξαναμοίρασμα των αγορών και των αποικιών του κόσμου και β) το σπάσιμο του «φασιστικού άξονα» Βερολίνου-Ρώμης, δηλαδή την έμπραχτη εκδήλωση της αντιζηλίας που υπέβοσκε στις σχέσεις των δυό «μη χορτάτων» Ιμπεριαλισμών της Ευρώπης γύρω από την ηγεμονία στην ηπειρωτική και ειδικά στην Ανατολική καί Νότια Ευρώπη.
Το Ντάντσιχ και ο Διάδρομος είτανε απλά και μόνον η αφορμή του νέου ιμπεριαλιστικού πολέμου που ξέσπασε στις αρχές του Σεπτέμβρη επιβεβαιώνοντας με μαθηματική ακρίβεια την περυσινή πρόβλεψη της 4ης Διεθνούς και διαψεύδοντας τραγικά τις ελπίδες της σταλινικής γραφειοκρατίας για μια ματαίωση του πολέμου, ελπίδες που μ’ αυτές είχαν ακριβώς ζητήσει να δικαιολογήσουνε την αντεπαναστατική τους πολιτική των Λαϊκών Μετώπων στην Ισπανία καί Γαλλία (συνεργασία 3ης και 2ης Διεθνούς με τα δημοκρατικά κόμματα των ντόπιων ιμπεριαλιστών για τα πνίξιμο στο αίμα της προλεταριακής επανάστασης και της απειλής μιας προλεταριακής επανάστασης).
Η ουδετερότητα του Μουσολίνι άφησε τον Χίτλερ απομονωμένο μπροστά στους ισχυρότερους από κάθε άποψη αντιπάλους, δηλαδή εγκαταλείπει τον πολυύμνητο ως τώρα από τους φασίστες Ιδεολογικό «σύμμαχό» τους σε κυριολεχτικό αδιέξοδο. Ο πολιτικός αυτός ανασχηματισμός, που είναι πολύ ουσιώδης για την έκβαση του πολέμου, ήρθε να διαλύσει και για τους πιο απλοϊκούς την άλλη αυταπάτη της λαϊκομετωπικής αντεπαναστατικής πολιτικής, το μύθο του «δημοκρατικού» αντιφασιστικού πολέμου, που έπρεπε τάχα ν’ αντικαταστήσει τον ταξικό πόλεμο. Το Λαϊκό Μέτωπο με τέτοια εγκληματική πολιτική ετοίμασε τις εργαζόμενες μάζες στην Ευρώπη για τον τωρινό πόλεμο, ξάπλωσε και καλλιέργησε ανάμεσα τους μαζί με τα αστικά δημοκρατικά κόμματα τον πιο λυσσασμένο εθνικιστικό φανατισμό στις δημοκρατικές χώρες, βοήθησε έτσι τον Χίτλερ στην ιδεολογική προπαρασκευή των γερμανικών εργατικών μαζών και, αφού τελείωσε το εγκληματικό έργο του στην υπηρεσία του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού, δέχτηκε μια κλωτσιά απ’ αυτόν και διαλύθηκε άδοξα.
Το Κ.Κ, ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της Γαλλίας με 80 βουλευτές και εκατομμύρια ψήφους διαλύθηκε από το «σύμμαχο» του τον Νταλαντιέ μ’ ένα απλό διάταγμα χωρίς κανένας προλετάριος να δείξει καμιά διάθεση να το υπερασπίσει. Όλοι οι προλετάριοι της Γαλλίας και της Αγγλίας από χρόνια είχανε φανατιστεί από το κόμμα αυτό για να υπερασπίσουνε την πατρίδα των Γάλλων καί Άγγλων χρηματιστών. Το ίδιο στην Πολωνία ο Στάλιν είχε από πριν διαλύσει το εκεί πραχτορείο του για την καλύτερη προετοιμασία του πολωνικοΰ προλεταριάτου στον πόλεμο.
Τα κόμματα της 2ης Διεθνούς, πιστά στη σοσιαλπροδοτική τους παράδοση του 1914, αφού μαζί με το Λαϊκό Μέτωπο και τα κομμουνιστικά ακόμη κόμματα βοηθήσανε στην προετοιμασία του νέου πολέμου, κηρυχτήκανε κι αυτά κυνικά υπέρ της «ιερής ένωσης» με την εθνική μπουρζουαζία τους και στη Γαλλία ζητούνε να μπούνε στην κυβέρνηση. Ποτέ άλλοτε τα κόμματα της 2ης Διεθνούς και τα πραχτορεία της σταλινικής γραφειοκρατίας δεν αποδειχτήκανε πιο κυνικοί λακέδες του ιμπεριαλισμού όσο στην προετοιμασία του πολέμου αυτού. Είναι, μαζί με τους δημοκράτες και «εθνικοσοσιαλιστές» ιμπεριαλιστές, οι κύριοι υπεύθυνοι για το νέο στυγερό έγκλημα που γίνεται σε βάρος του προλεταριάτου της Ευρώπης. Πνίγοντας τα δυο αυτά σοσιαλπροδοτικά κόμματα όλες τις δυνατότητες της επαναστατικής νίκης του προλεταριάτου στην Ισπανία και Γαλλία, έκαναν έτσι αναπόφευχτο το νέο ιμπεριαλιστικό πόλεμο με όλες τις ανυπολόγιστες φρικαλεότητές του για τους λαούς του κόσμου. Ποτέ άλλοτε η ιστορική πραγματικότητα δεν έκανε πιο επιταχτικό το καθήκον του διεθνούς προλεταριάτου για τη δημιουργία της 4ης Διεθνούς.
Η τρανότερη απόδειξη για την παταγώδη αποτυχία όλης της πεντάχρονης πολιτικής του Λαϊκού Μετώπου, της Κ.Τ.Ε. και του «αντιφασιστικοϋ» πολέμου είναι η ιλιγγιώδης στροφή της μοσχοβίτικης διπλωματίας με την υπογραφή του συμφώνου φιλίας Ρωσίας - Γερμανίας, που έγινε ενώ συνεχίζονταν ακόμη στη Μόσχα οι διαπραγματεύσεις για το κλείσιμο πολεμικής συμμαχίας με τους Αγγλογάλλους ιμπεριαλιστές[1].
Από τη μεριά του Χίτλερ η στροφή προς τη Μόσχα είτανε μια απεγνωσμένη αναζήτηση διεξόδου από την απομόνωση του, που του ‘δινε την ελπίδα για μια ενδεχόμενη νέα υποχώρηση των Αγγλογάλλων ή για έναν πολεμικό εφοδιασμό και επηρεασμό των μικρότερων χωρών. Οπωσδήποτε ο Χίτλερ θα ’ταν αδύνατο στις συγκεκριμένες συνθήκες του Σεπτέμβρη 1939 να τολμήσει μια πολεμική επιδρομή στην Πολωνία δίχως την προηγούμενη αυτή συνεννόηση με τον Στάλιν. Η στροφή εννοείται του Χίτλερ συνοδεύτηκε στο Βερολίνο από βαθιές εσωτερικές συγκρούσεις. Γιατί εκτός από τους επικρατούντες ως τώρα κύκλους που σωστά βλέπουνε το συντηρητικό χαραχτήρα της διεφθαρμένης σοβιετικής γραφειοκρατίας, υπάρχουνε μέσα στους Γερμανούς ιμπεριαλιστές, στρατιωτικούς, βιομηχάνους και εθνικοσοσιαλιστές, σοβαροί κύκλοι που με ταξική ανησυχία αντικρύζουνε το ενδεχόμενο μιάς εργατικής ανατροπής στη Ρωσία.
Για τον Στάλιν η στροφή είναι πρώτα μια επίσημη αυτοκαταδίκη του σε θάνατο. Με μια σειρά δικαστικές και αστυνομικές σκηνοθεσίες, που όμοιές τους δεν έχει γνωρίσει η παγκόσμια ιστορία, βασάνισε, θανάτωσε κ’ εξόρισε ομαδικά την παλιά μπολσεβίκικη φρουρά και την ηγεσία του Κόκκινου Στρατού, με τη συκοφαντία ότι είτανε φίλοι του Χίτλερ. Τώρα επίσημα ό Κάϊν υπογράφει τη φιλία με τον Χίτλερ. Όλο το σκευώρημα της δικαστικής δίωξης του Τρότσκι, όπου οι εγκληματίες της Μόσχας στηρίξανε μιαν ολόκληρη πολιτική εκστρατεία κατά της 4ης Διεθνούς, διαλύεται με τα χέρια των ίδιων των πλαστογράφων. Και όλοι οι κοινοί χαραχτήρες του σοβιετικού βοναπαρτισμού, που διαχειρίζεται τις ακόμα ακλόνητες βασικές καταχτήσεις του 1917, και της εθνικοσοσιαλιστικής διχτατορίας, που εκπροσωπεί το χρηματιστικό κεφάλαιο της Γερμανίας, φανερωθήκανε μονομιάς με την ευκολία που οι δυο αυτές διχτατορίες βρήκανε το δρόμο της συμφιλίωσης.
Οι αιτίες της νέας σταλινικής στροφής 180 μοιρών βρίσκονται στην κατάρρευση όλων των διπλωματικών σχεδίων που στηριζόντανε στην υπεράσπιση της Σοβιετικής Ένωσης με την υπεράσπιση του καθεστώτος των Βερσαλλιών και τη συμμαχία με τους «δημοκράτες» ιμπεριαλιστές. Η κατάρρευση της πολιτικής εκείνης φανερώθηκε στην Ισπανία και στην Τσεχοσλοβακία, όπου οι «σύμμαχοι» ιμπεριαλιστές δείξανε ότι είτανε στον «αντιφασισμό» πολύ λιγότερο πιστοί από όσο τους φανταζότανε και τους ήθελε ο Στάλιν. Η επιτυχής ως το καλοκαίρι του 1939 εξόρμηση του γερμανικού ιμπεριαλισμού και οι αλλεπάλληλες αποτυχίες της σοβιετικής διπλωματίας στην Ευρώπη προκαλέσανε την υπόκωφη εξέγερση των Ρώσων εργατών, που κάθε άλλο παρά διατεθειμένοι θα είτανε να γίνουνε κρέας για τα κανόνια στην υπηρεσία του αγγλαγαλλικού ιμπεριαλισμού εναντίον του γερμανικού αντιζήλου του. Η υπόκωφη αντίσταση των σοβιετικών εργαζομένων κατά ενδεχόμενης πολεμικής συμμαχίας με τους ιμπεριαλιστές της Δύσης, ο τρόμος της γραφειοκρατίας μπρος σε μια ενδεχομένη εξόρμηση του γερμανικού ιμπεριαλισμού προς την Ανατολική Ευρώπη και αργότερα προς τη Νότια Ρωσία, η απόγνωση της σταλινικής γραφειοκρατίας από το αδιέξοδο της μόνωσης όπου βρέθηκε μετά τις συμφωνίες του Μονάχου, που ‘γίναν από τους Ευρωπαίους ιμπεριαλιστές ερήμην της Μόσχας-οδηγήσανε τη βοναπαρτιστική κλίκα του Κρεμλίνου στη νέα απελπισμένη ιδέα: ότι θα μπορούσανε ν’ αποφύγουνε τους κινδύνους με μια συμφωνία με τον Χίτλερ που θ’ άφηνε ελεύθερα τα χέρια στο γερμανικό ιμπεριαλισμό με τον όρο να μοιραστεί αυτός την Πολωνία με τη Σοβιετική Ένωση και ν’ αφήσει στην τελευταία ελευθερία δράσης για την καθυπόταξη όλης της Βαλτικής.
Η συμφωνία της Μόσχας, μόλο που επακολουθήσανε πολεμικές επιθετικές ενέργειες από τη Σοβιετική Ένωση, είναι ωστόσο στη βάση της μια τυχοδιωχτική πράξη απόγνωσης των βοναπαρτιστών του Κρεμλίνου, με την οποία αυτοί, επωφελούμενοι της Σημερινής κρίσης, νομίζουν ότι ασφαλίζουνε βάσεις άμυνας της ΕΣΣΔ, δηλαδή ότι ασφαλίζουνε τη δική τους πολιτική αυτοσυντήρηση για την οποία και μόνη ενδιαφέρονται, εναντίον του κινδύνου, που τον βλέπουνε να πλησιάζει, μιας κύκλωσης του εργατικού κράτους από τους ιμπεριαλιστές της Ευρώπης. Εννοείται ότι η νέα πολιτική ασφαλίζει τη Σοβιετική Ένωση τόσο λίγο όσο λίγο την ασφάλιζε η πολιτική του στάτους κβο των Βερσαλλιών. Ίσα - ίσα η νέα πολιτική (Σταλινοχιτλερικό Σύμφωνο, Πολωνία, Φινλανδία) αποτελεί κυριολεχτικά μια παραφροσύνη, όπως τη χαραχτήρισε ο Τρότσκι, από την άποψη των συμφερόντων του εργατικού κράτους και της σωτηρίας των καταχτήσεων του Οχτώβρη. Ο μοναδικός σίγουρος σύμμαχος του εργατικού κράτους, το προλεταριάτο, αφιονισμένο στη Δύση με τον 5χρονο σοσιαλσωβινισμό σταλινισμού και σοσιαλδημοκρατίας, ριγμένο από την ίδια πολιτική των Βερσαλλιών στην αγκαλιά του εθνικοσοσιαλισμού στη Μεσευρώπη, σπρώχνεται από τη συμφιλιωτική φιλοχιτλερική πολιτική ακόμα πιο μακριά από κάθε συμπάθεια προς τη Σοβιετική Ένωση και ποτίζεται ακόμη βαθύτερα με εθνικιστικό δηλητήριο από τη μπουρζουαζία. Το ίδιο και οι μικροαστικές μάζες των δημοκρατικών χωρών που είτανε το προσφιλές αντικείμενο κατάχτησης των φίλων της ΕΣΣΔ ως τώρα. Η με μέθοδες διπλωματικού δόλου και στρατιωτικής βίας κατάχτηση της μισής Πολωνίας και καθυπόταξη των άλλων μικρών χωρών υποβοηθεΐ θαυμάσια το έργο της αντισοβιετικής προπαγάνδας σε όλα τα μεσαία στρώματα και στην εργατική τάξη. Ποτέ άλλοτε δε λερώθηκε τόσο φοβερά η Οχτωβριανή Επανάσταση και το κράτος της όσο από τους τελευταίους «θριάμβους» της επαρχιώτικης διπλωματίας του Μολότωφ και τις εύκολες στρατιωτικές νίκες του Βοροσίλωφ πάνω στο πτώμα της Πολωνίας. Ο νέος προσανατολισμός κλείνει μέσα του μια δική του εσωτερική λογική, ιδιαίτερες προϋποθέσεις και είναι γεμάτος από αναπόφευγες συνέπειες, ανεξάρτητα ακόμα και από αυτή τη σκέψη των βοναπαρτιστών της Μόσχας. Μια «ενεργητική» κατά το χιτλερικό πρότυπο επέμβαση στα ευρωπαϊκά πράγματα, έκανε αναγκαία τη φροντίδα για την εξασφάλιση των ανατολικών νώτων, δηλαδή μια νέα συμφωνία με τον ιαπωνικό ιμπεριαλισμό, που δε μπορεί να την επιτύχουνε χωρίς να παραιτηθούν από κάθε σοβαρή αντιιαπωνική πρωτοβουλία στην Άπω Ανατολή: ελεύθερα λοιπόν προς το παρόν τα χέρια των Ιαπώνων ιμπεριαλιστών από την ΕΣΣΔ, ακόμα μεγαλύτερη αποξένωση της Σοβιετικής Ένωσης από τους αποικιακούς λαούς, ενίσχυση έμμεση του Ιαπωνικού ιμπεριαλισμού. Η διανομή της Πολωνίας με τον Χίτλερ και η αρνητική βοήθεια του Χίτλερ στον Στάλιν για την καθυπόταξη των βαλτικών χωρών προκαλούνε βλαβερούς ανασχηματισμούς και σ’ αυτές τις προϋπάρχουσες εξωτερικές σχέσεις της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό φάνηκε αμέσως με την ουσιαστική καταστροφή των φιλικών δεσμών με την εθνικιστική νέα Τουρκία, δεσμών που είχανε γερά θεμελιωθεί από την κόκκινη διπλωματία στα χρόνια του Λένιν. Το κράτος του Οχτώβρη, που άλλοτε είχε την αίγλη του προστάτη των μικρών λαών κατά της ιμπεριαλιστικής καταπίεσης, τώρα παρουσιάζεται σαν απομιμητής των μεθόδων του Χίτλερ, Ένα αυθόρμητο κύμα αγανάχτησης ανάμεσα στις μικροαστικές και τις εργατικές ακόμη μάζες έρχεται να βοηθήσει τώρα σημαντικά τα σχέδια της καπιταλιστικής αντίδρασης όλου του κόσμου, εκείνης που πάντα είχε ζητήσει μια σαφώς αντισοβιετική πολιτική. Λογική συνέπεια της μεγαλύτερης απομόνωσης που φέρνει ο νέος προσανατολισμός είναι και η ανάγκη να κάνουν στενότερες τις σχέσεις τους με το Ράϊχ και τη χιτλερική του κυβέρνηση, δηλαδή να συνδεθούνε μ’ ένα πολιτικό σύστημα μισητό παντού και προπαντός καταδικασμένο σε βέβαιο θάνατο. Η χιτλερική Γερμανία είναι σήμερα ο μοναδικός «φίλος της ΕΣΣΔ» στον κόσμο, όλοι οι παλιοί φίλοι τύπου Ρομαίν Ρολλάν καταριώνται τώρα στο όνομα της Δημοκρατίας το κράτος του Οχτώβρη, αφού τόσα χρόνια σπαταλήσανε τα λακεδίστικα εγκώμια τους στη σταλινική γραφειοκρατία.
Δύσκολο είναι να προβλεφτεί ποιες συγκεκριμένες μορφές μπορεί να πάρει στο κοντινό μέλλον αυτή η στενότερη σχέση Στάλιν - Χίτλερ, οικονομικά, διπλωματικά ή και στρατιωτικά ακόμη. Οπωσδήποτε το προσωπικό συγχαρητήριο τηλεγράφημα του Στάλιν στον Χίτλερ για τη διάσωση του από τη δολοφονική απόπειρα του Μονάχου συμβολίζει έκτυπα την εγκαρδιότητα της φιλίας των δυο διχτατόρων. Η κοινή άμυνα των δυο συνεταίρων για τη διαφύλαξη της λείας τους από ενδεχόμενα επαναστατικά κινήματα στις καταχτημένες χώρες, επιβάλλει στον Βοροσίλωφ όχι μόνο να μην είναι με μια αντιχιτλερική εξέγερση των Τσέχων λ.χ. (φήμες για τέτοιες απόπειρες ακούσαμε κιόλας στη Μοραβία), αλλά και αν χρειαζότανε, να βοηθήσει ακόμη στην κατάπνιξη τέτοιων εξεγέρσεων, όπως έκαναν ο Αντόνωφ και οι στρατηγοί του Λαϊκού Μετώπου με τους Ισπανούς επαναστάτες εργάτες. Η σταλινοχιτλερική συμφωνία έγινε και στο γράμμα της και στο πνεύμα της πάνω στη βάοη της «τηρήσεως της τάξεως και της ησυχίας» στην Ευρώπη και του «σεβασμού του κοινωνικού καθεστώτος» των χωρών τους. Και από τον όρκο του Κόκκινου Στρατού είναι καιρός που οι Στάλιν - Βοροσίλωφ και Σία έχουν εξοβελίσει το σκοπό της παγκόσμιας επανάστασης. Η κοινωνική επανάσταση στή Μέση και Ανατολική Ευρώπη για να νικήσει τελικά πρέπει να ανατρέψει όχι μόνο το χιτλερισμό αλλά και το σταλινικό βοναπαρτισμό. Η εκστρατεία της ειρήνης, όπου στο πολεμικό του αδιέξοδο κατέφυγε ο Χίτλερ, έχει για μοναδικό της βοηθό σ’ όλο τον κόσμο το σοβιετικό τύπο. Αυτός σήμερα, ξεπερνώντας σε κυνική αναισχυντία τον πατροπαράδοτο σοσιαλιμπεριαλισμό της 2ης Διεθνούς, ζητάει στο όνομα της δικαιοσύνης να δοθούν αποικίες στον αδικημένο γερμανικό ιμπεριαλισμό. Και του κάκου τώρα προσπαθούνε να προπαγανδίσουνε πασιφιστικά τις μάζες των «δημοκρατικών» ιμπεριαλιστικών χωρών ενάντια στις κυβερνήσεις τους, αφού πέντε χρόνια ολόκληρα ως τώρα χρησιμοποίησαν άφθονα την πασιφιστική προπαγάνδα σαν μέσο ιδεολογικής προετοιμασίας τους στον πόλεμο ενάντια στη Γερμανία. Οι ελπίδες που στηρίζουν οι δύο διχτάτορες στη δόλια αυτή πασιφιστική προπαγάνδα τους, για να εξασφαλιστεί έτσι η στρατιωτικώς αδύνατη νίκη του γερμανικού ιμπεριαλισμού, είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Δε γνωρίζομε τις περιπέτειες του σοβιετοφινλανδικού πολέμου ούτε τις διεθνείς από αυτόν περιπλοκές. Είναι όμως γεγονός ότι οι νέοι τυχοδιωχτισμοί των εγκληματιών που κυβερνούνε στο Κρεμλίνο θα χειροτερέψουν από κάθε άποψη τη διεθνή θέση της Σοβιετικής Ένωσης αντί να την καλλιτερέψουνε. Τις εύκολες και πρόσκαιρες δάφνες των Βοροσίλωφ και Σία κινδυνεύει να τις πληρώσει αύριο το εργατικό κράτος με την ίδια του την ύπαρξη σαν εργατικού κράτους.
Το ουκρανικό εθνικό ζήτημα μέσα στην ΕΣΣΔ που η βοναπαρτιστική απολυταρχία του Στάλιν το έχει οξύνει, εξεγείροντας τις ουκρανικές μάζες κατά του υπερσυγκεντρωτικού οδοστρωτήρα της Μόσχας (πρόσφατες ομαδικές εκτελέσεις και αλλεπάλληλες εκκαθαρίσεις στο Ουκρανικό Μπολσεβικικό Κόμμα, σκοτωμοί επιτρόπων του λαού, αυτοκτονία προέδρου επιτρόπων λαού Ουκρανίας κλπ.) δε λύνεται αλλά ίσα-ίσα περιπλέκεται περισσότερο με τη βίαιη ενσωμάτωση νέων πληθυσμών και πολωνικών ακόμη. Το σύνθημα της Ανεξάρτητης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Ουκρανίας, που μας πληροφόρησαν ότι είχε ρίξει η 4η Διεθνής κιόλας προτού ξεσπάσει ο πόλεμος, μόλο που δεν έχομε κανένα σχετικό ντοκουμέντο υπ’ όψη, φαίνεται βγαλμένο μέσα από αυτές τις εξελίξεις που τώρα γίνονται ακόμη πιο έκτυπες. Η βίαιη «ανταλλαγή των πληθυσμών» μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης, βαλτικών χωρών, χωρών Ανατολικής Ευρώπης και Γερμανίας—ακόμα και αυτής της ελεύθερης γερμανικής μειονότητας του Βόλγα, πληθυσμού σοβιετικού που ξεσπιτώνεται χωρίς να ρωτηθεί για να ριχτεί κάτω από τη φτέρνα του Χίτλερ— η χτηνωδέστερη μορφή της εξανδραποδιστικής πολιτικής του εθνικοσιαλιστικού ρατσισμού, πολιτική που την εφαρμόζει η κυβέρνηση του εργατικού κράτους, ένα αίσχος που δεν το είχε συλλάβει ούτε η πιό διεστραμμένη φαντασία, ομαδικός εξανδραποδισμός που αμυδρή του εικόνα πήραμε στην Ελλάδα πρόσφατα (τούρκο - ελληνική ανταλλαγή του Βενιζέλου, έλληνο - βουλγαρική «εκούσια» μετανάστευση του Μιχαλακόπουλου). Η αποτυχία της διπλωματίας του Μολότωφ να δυναμώσει τις θέσεις της Σοβιετικής Ένωσης στον Εύξεινο και στα Βαλκάνια, με το τράβηγμα της Τουρκίας σε μια πολεμική συμμαχία αντιαγγλική και συμπαθή στο Γ Ράϊχ (ο χιτλερικός τύπος χολώθηκε φοβερά από την αποτυχία) έφερε μια ένταση στις τουρκοσοβιετικές σχέσεις. Η εσωτερική όμως λογική του νέου προσανατολισμού επιβάλλει στον Στάλιν να επεκτείνει την «ενεργητική» ευρωπαϊκή επέμβασή του και πέρα από τα Καρπάθια, κατά τον τρόπο της παλιάς τσαρικής διπλωματίας, χωρίς όμως τις ιστορικές προϋποθέσεις, διεθνείς, εσωτερικές, κοινωνικές κλπ., του τσαρισμού. Καλεί και τη Ρουμανία να υπογράψει ανάλογο με τα βαλτικά σύμφωνο. Ένα παραπάνω βήμα σ’ αυτόν το δρόμο, εξίσου τολμηρό όπως τα ως τα τώρα, θα είτανε δυνατό να εύρυνε το θέατρο του πολέμου προς τη Νοτιοανατολική Ευρώπη με πρωταγωνιστές τη Σοβιετική Ένωση, την Τουρκία και την Ιταλία, που με κανένα τρόπο δε θα δεχότανε να εκτοπιστεί από τις νεοκαταχτημένες της θέσεις στα Βαλκάνια. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζομε αν θα γίνει ένα τέτοιο βήμα ή αν θα προφτάσει να το κάνει η τυχοδιωχτική κλίκα του Στάλιν στη σημερινή της απόγνωση, ούτε ποιες ακριβώς αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις της πολιτικά αποσυντιθέμενης σοβιετικής γραφειοκρατίας επικρατούνε τη στιγμή αυτή στο Κρεμλίνο γύρω στην εξωτερική πολιτική πού θ’ ακολουθήσουν. Οπωσδήποτε όμως, είτε από δω είτε άπο άλλη αφορμή, η περιπλοκή της Σοβιετικής Ένωσης σε ένα γενικότερο πόλεμο με μεγάλες ιμπεριαλιστικές Δυνάμεις είναι ένα ζήτημα, που, σαν συνέπεια του νέου προσανατολισμού, κρέμεται σήμερα από μια κλωστή, ενώ στις σοβιετικές μάζες η νέα πολιτική παρουσιάστηκε απατηλά σαν φιλειρηνική ουδετερότητα.
Αν κρίνει κανείς από την πραχτική εφαρμογή της νέας πολιτικής και από αυτήν ακόμη την επικράτηση της στη Μόσχα, φαίνεται ότι ο παλιός προσανατολισμός δεν έμεινε χωρίς φανατικούς οπαδούς στους κύκλους της γραφειοκρατίας και της αστικής αντεπανάστασης που καραδοκεί για το πραξικόπημα της. Οι αντιθέσεις που ο σοβιετικός βαναπαρτισμός προσπαθεί να ισορροπήσει έχουν οξυνθεί ακόμη περισσότερο και το ξέσπασμα τους θα είναι αναπόφευγο στον πρώτο μικρό κλονισμό, στο πρώτο φανέρωμα της αποτυχίας της νέας πολιτικής. Το περιθώριο των στροφών, ιλιγγιωδών ή μη, έχει πια τελείως εξαντληθεί. Ο πόλεμος θέτει τα γνωστά προβλήματα του εμφυλίου πολέμου, που έχει αρχίσει κιόλας με σκεπασμένες μορφές μέσα στην ΕΣΣΔ, στην κόψη του μαχαιριού. Η αντεπανάσταση θα επωφεληθεί το πρώτο ρήγμα για να πετάξει τον Στάλιν με τη μορφή μιας ανοιχτής στρατιωτικής διχτατορίας είτε μιας πιο σκεπασμένης που θα δώσει τέρμα σε ότι απόμεινε ουσιαστικό από τον Οχτώβρη. Η αντίσταση από την άλλη μεριά του σοβιετικού προλεταριάτου κατά της αντεπανάστασης και της βοναπαρτίστικης κλίκας που της ετοιμάζει το έδαφος, θα ‘χει μια νικηφόρα διέξοδο με την αναγέννηση του εργατικού κράτους, αν η εξέλιξη του πολέμου συνοδευτεί από νικηφόρους επαναστατικούς αγώνες του ευρωπαϊκού προλεταριάτου. Στην πρώτη περίπτωση είτε νίκη είτε ήττα της Ρωσίας δε θα έσωζε το εργατικό κράτος του Οχτώβρη. Στη δεύτερη περίπτωση η νίκη της προλεταριακής επανάστασης στην Ευρώπη θα είταν αναπότρεπτα συνδυασμένη και με νικηφόρο επαναστατικό πόλεμο του αναγεννημένου Κόκκινου Στρατού. Η δράση της 4ης Διεθνούς σκοπό έχει να κάνει δυνατή και αναπότρεπτη τη δεύτερη λύση και απ’ αυτή την άποψη πρέπει να καταδικαστεί κάθε ντεφαιτιστική τάση ανάμεσα μας που θα ‘χε ως προϋπόθεση την οριστική εξαφάνιση μιας τέτοιας προοπτικής και την αντίληψη ότι έχει κιόλας νικήσει η αντεπανάσταση μέσα στην ΕΣΣΔ. Η διατήρηση του σημερινού πολιτικού συστήματος είναι αδύνατη μέσα στις σημερινές αντιθέσεις. Μια υποθετική διατήρηση της σημερινής κατάστασης στην ΕΣΣΔ με την κλονιζόμενη εσωτερική ισορροπία του βοναπαρτιστικού συστήματος και με μια ουδετερότητα στον πόλεμο, θα είχε για συνέπεια την περικύκλωση της Σοβιετικής Ένωσης από τους νικητές του πολέμου ιμπεριαλιστές, συνασπισμένους με τη μεταχιτλερική Ιμπεριαλιστική Γερμανία-περικύκλωση στην οποία το εργατικό κράτος θα είταν αδύνατο να ανθέξει. Το άνοιγμα μιας νέας εποχής επιτυχών επαναστατικών εξορμήσεων του ευρωπαϊκού προλεταριάτου, μέσα στο σημερινό πόλεμο η κατά το τέλος του, θα είτανε δυνατό, ανάλογα με τις περιστάσεις, να συνοδευτεί από διάφορες φάσεις του εμφυλίου πολέμου μέσα στην ΕΣΣΔ που οι συγκεκριμένες τους μορφές και οι αλληλεπιδράσεις τους με το ευρωπαϊκό προλεταριακό κίνημα είναι φυσικά αδύνατο να καθοριστούν από τώρα.
Εννοείται ότι αν υποτεθεί ότι θα βρισκόμασταν μπρος σε μια πολεμική σύρραξη στα Βαλκάνια, όπου θα λάβαινε τυχόν μέρος και η χώρα μας, η θέση των κομμουνιστών-διεθνιστών είναι καθαρή: Μετατροπή του πολέμου σ’ εμφύλιο, εγκαθίδρυση επαναστατικής εξουσίας στη χώρα μας. Πρόσκληση των Ρώσων προλεταρίων να βοηθήσουνε την ευρωπαϊκή επανάσταση γκρεμίζοντας από την εξουσία τους σημερινούς φίλους του Χίτλερ και χτεσινούς λακέδες του Τσάμπερλαιν που ανοίγουνε το δρόμο στην αντεπανάσταση μέσα στη Σοβιετική Ένωση.
Ακροναυπλία, 2 Δεκέμβρη 1939.
Σημειώσεις:
[1] Η εισήγηση του Ιούνη κιόλας δε θεωρούσε καθόλου για σίγουρη την υπογραφή της αγγλοσοβιετικής συμφωνίας, όπως τo ‘καναν και μερικοί βιαστικοί σύντροφοι παρασυρμένοι από τη σχετική διεθνή καμπάνια των δυτικών ιμπεριαλιστών.