Geschreven: augustus 1990
Bron: Guardian, 9 augustus 1990
Vertaling: Valeer Vantyghem
Oorspronkelijke titel: A historic partnership
Opmerking: Voetnoot is van de vertaler
HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive, september 2008
Laatste bewerking: 1 september 2008
| Zie ook: Het ware testament van Trotski Trotski: zijn bijdrage tot het marxisme Trotski’s opvatting over zelforganisatie en voorhoedepartij |
Tamara Deutscher stierf deze woensdag (7 augustus 1990) op de leeftijd van 77 jaar. Ze was het best gekend als de medewerker van Isaac Deutscher. Hun partnerschap was nooit intenser dan in de jaren die ze hebben besteed aan de drie delen van Deutschers biografie van Leon Trotski. Ze was een begenadigd taalkundige, met een heldere en begeesterende pen en een zorgvuldige en kritische geleerde. Geboren in Polen werkte ze daar als journaliste. In het begin van de wereldoorlog kwam ze naar Engeland en ontmoette er Isaac met wie ze trouwde. Ze hadden een zoon, Martin.
Elkeen die Tamara Deutscher heeft gekend bewonderde haar moed en veerkracht toen ze de vreselijke slag wist op te vangen van Isaac’s plotse dood in 1967, op de leeftijd van 60 jaar. Vanaf toen besteedde ze heel wat energie aan de publicatie van zijn gebundelde essays, waaronder Russia, China and the West (1970), Marxism in our Time (1971) en Marxism, Wars, and Revolution (1984). Ze verzorgde ook de uitgave en publicatie van The Young Lenin [1], het eerste hoofdstuk van een biografie van Lenin waaraan Isaac werkte toen hij stierf. Ze was tevens een toegewijd lid van de jury van de Isaac Deutscher Memorial Prize.
Enkele jaren lang was ze een belangrijk medewerker van E.H. Carr toen hij de laatste delen van zijn ‘History of the Soviet Union’ aan het voorbereiden was. Ze schreef ook enkele doordringende essays en overzichten. Tamara Deutscher bewonderde Trotski ten zeerste, en ze was verheugd toen ze enkele weken voor haar dood kon meewerken in een film over Trotski gebaseerd op materiaal dat bij haar thuis was opgenomen. Anderzijds was ze geen blinde aanbidster van Trotski of van wie dan ook, ze was geïrriteerd door het sektarische gekibbel van de groepen die zich beriepen op de erfenis van Trotski.
Ze was een vrije en overtuigde socialist in de klassieke marxistische betekenis. Ze volgde de veranderingen die in de Sovjet-Unie en Polen, haar geboorteland, aan het plaatsgrijpen waren met passie, doch was ook ongerust over de richting dat het uitging. ‘Nu komt er schot in de zaak’, schreef ze in een brief op 1 juli, maar voegde eraan toe: ‘Maar of er schot in de zaak komt in een richting die ons genegen is, dat is een andere zaak’.
Haar eerste ervaring met de politiek, die ze soms weer opviste, was een staking geweest van het trampersoneel in Lodz, veroorzaakt doordat er voor de eerste keer een Joodse trambestuurder in dienst was genomen; en ze werd droevig toen ze merkte dat die oude vooroordelen weer de kop op staken. Ze betreurde ook hoe in de vroegere communistische landen de ‘vrije markteconomie’ werd aanbeden. Maar ze was tevens blij dat er interesse was voor het werk van Isaac in Polen, Hongarije en de USSR. Ze wachtte gretig op de vertalingen van enkele van zijn boeken die in deze landen op stapel stonden.
Ze bleef volkomen trouw aan haar levenslange overtuiging, getemperd door een scherpe zin voor ironie en humor. Haar interesse strekte zich uit op vele vlakken en ze had een diepgaande kennis van en smaak voor muziek, literatuur en theater. Ze had een brede kring toegewijde vrienden een was als lid van de redactie nauw betrokken bij New Left Review. ‘Wat zal Tamara hierover denken’, was een vraag die velen zich stelden.
_______________
[1] In het Nederlands uitgegeven door Van Gennep onder de titel: ‘De weg van een revolutionair’, Kritiese Bibliotheek, Amsterdam, 1971.