Првпат објавено: Der magyarische Kampf, "Neue Rheinische Zeitung", бр. 194 од 13 јануари 1849.
Извор: Карл Маркс, Фридрих Енгелс, Дела, том 9, Просвета, Београд, 1977.
Превод: Томислав Захов
Онлајн верзија: март 2022
Келн, јануари. Додека во Италија веќе се нанесува првиот контра-удар против контрареволуцијата од минатото лето и есента, во рамнините на Унгарија се завршува последната етапа од борбата за сузбивање на движењето што произлезе директно од Февруарската револуција. Новото италијанско движење е пролог на движењето од 1849 година, војната против Унгарците е епилогот на движењето од 1848 година. Веројатно овој епилог допрва ќе премине во нова драма што се подготвува во тајност.
Како и првите сцени од револуционерната трагедија од 1848 година, кои брзо се менуваа една со друга, и како падот на Париз и Виена, и овој епилог е херојски и пријатно херојски по делумно бледите и делумно ситните епизоди од периодот меѓу јуни и октомври. Последниот чин од 1848 година поминува низ тероризам во првиот чин од 1849 година.
За прв пат во револуционерното движење од 1848 година, за прв пат од 1793 година, нацијата, опкружена со супериорни контрареволуционерни сили, се осмелува да се спротивстави на кукавичкиот контрареволуционерен бес со револуционерна страст, на белиот терор со црвен терор. За прв пат по долг период се среќаваме со вистински револуционерен лик, човек кој во името на својот народ се осмелува да го прифати предизвикот на очајната борба, кој за својата нација е Дантон и Карно во една личност – Лајош Кошут.
Супериорноста на силите е застрашувачка. Цела Австрија, 16 милиони фанатизирани Словени во прв план, наспроти 4 милиони Унгарци.
Масовно востание, национално производство на оружје, издавање на банкноти, краток процес со секој што го попречува револуционерното движење, револуција во трајност – накратко, сите главни карактеристики на славната 1793 година повторно се наоѓаат во Унгарија која Кошут ја вооружи, организираше и ја инспирира со ентузијазам. Оваа револуционерна организација, која мораше да биде завршена, така да се каже, за 24 часа под закана од пропаст, ѝ недостигаше на Виена, инаку Виндишгрец никогаш немаше да може да влезе во неа. Ќе видиме дали ќе успее да влезе во Унгарија и покрај оваа револуционерна организација.
Да ја погледнеме подетално борбата и партиите кои се борат.
Австриската монархија произлезе од обидот да се обедини Германија во единствена монархија исто како што правеа француските кралеви до Луј XI во Франција. Обидот пропадна поради мизерната локална ограниченост и на Германците и на Австријците, и поради соодветниот ситен трговски дух на династијата Хабсбург. Наместо цела Германија, Хабсбурзите ги добиле само оние јужно-германски земји кои биле во директен конфликт со изолираните словенски племиња, или во кои германското феудално благородништво и германското граѓанство владееле заедно над поробените словенски племиња. Во двата случаи, Германците од секоја провинција бараа поддршка однадвор. Оваа поддршка ја добивале преку здружувањето против Словените, а ова здружување настанало преку обединувањето на предметните провинции под жезолот на Хабсбурговците.
Така настанала германска Австрија. Доволно е да се прочита во кој било учебник како настанала австриската монархија, како се расцепила и повторно се појавила, сето тоа во текот на борбата против Словените, за да се види колку е точен овој опис.
Во непосредна близина на германска Австрија е Унгарија. Во Унгарија Унгарците ја водеа истата борба како и Германците во германска Австрија. Германскиот клин забиен меѓу словенските варвари во Надвојводството Австрија и Штаерска одел рака под рака со клинот на Унгарците, забиен на ист начин меѓу словенските варвари на Лајта. Исто како што на југ и на север, во Чешка, Моравија, Корушка и Крањско, германското благородништво владеело со словенските племиња, ги германизирало и така ги привлекло во европското движење, унгарското благородништво исто така владеело со словенските племиња на југ и север, во Хрватска, Славонија и карпатските територии. Интересите на двете благородништва беа исти; противниците на двете беа природни сојузници. Сојузот на Унгарците и австриските Германци беше неопходност. Недостасуваше само некој голем настан, тежок напад на двете, за да се направи овој сојуз нераскинлив. Таков настан дошол со освојувањето на Византиската империја од страна на Турците. Турците ѝ се заканувале на Унгарија и, второ, на Виена, а Унгарија со векови нераскинливо потпаѓала под хабсбуршката династија.
Но, заедничките противници на двете благородништва постепено станаа слаби. Турската империја станала немоќна, а Словените ја изгубиле силата да се побунат против Унгарците и Германците. Навистина, дел од германското и унгарското благородништво кое владее во словенските земји ја прифатило словенската националност и со тоа и самите словенски народности се заинтересирале за зачувување на монархијата, која имала сè повеќе да го брани благородништвото од сè поразвиената германска и унгарска буржоазија. Националните противречности исчезнуваа и хабсбуршката династија усвои поинаква политика. Истата хабсбуршка династија која се искачи на германскиот царски трон преку рамениците на германското ситно граѓанство стана порешителен бранител на феудалното благородништво против граѓанството од која било друга династија.
Во истиот дух Австрија учествуваше во поделбата на Полска.[1] Важните галициски старешини и армиски команданти, Потоцки, Лубомирски и Чарториски, ја предадоа Полска на Австрија и станаа најлојални поддржувачи на хабсбуршката династија, која за возврат им го гарантираше нивниот имот против нападите од пониското благородништво и граѓанството.
Но, граѓанството во градовите постојано растеше во богатство и влијание, а напредокот на земјоделството заедно со оној на индустријата ја промени позицијата на селаните во однос на земјопоседниците. Движењето на граѓанството и селаните против благородништвото станувало сè позаканувачко. И бидејќи движењето на селаните, кои насекаде се олицетворение на националната и локалната ограниченост, кој нужно зазема локален и национален карактер, беше придружено со оживување на старите национални борби.
Во оваа состојба на работите, Метерних го постигна својот главен удар. Со исклучок на најмоќните феудални барони, тој го лишил благородништвото од секое влијание врз државната администрација. Тој ја исцеди силата на буржоазијата со тоа што ги придоби на своја страна најмоќните финансиски барони – мораше да го стори тоа, состојбата на финансиите го присилуваше на тоа. Поддржан на овој начин од најмоќната феудална и финансиска аристократија, како и од бирократијата и армијата, тој многу повеќе од сите негови ривали го постигна идеалот за апсолутна монархија. Тој ги држеше под контрола граѓанството и селанството на секоја нација со помош на аристократијата на таа нација и селанството на секоја друга нација, а аристократијата на секоја нација ја држеше под контрола со нејзиниот страв од граѓанството и селанството на таа нација. Различните класни интереси, националната ограниченост и локалните предрасуди, и покрај нивната сложеност, беа целосно контролирани со нивната меѓусебна противречност и му даваа на стариот бараба Метерних најголема слобода за маневрирање. Колку тој успеал во оваа поставеност на една нација против друга, докажуваат галициските сцени на колење[2] кога демократското полско движење, кое започна во интерес на селанството, беше задушено од Метерних со помош на самите верски и национално фанатизирани русински селани.[3]
1848 година најпрво го донесе со себе најстрашниот хаос за Австрија со тоа што на кратко ги ослободи сите овие различни националности кои, благодарение на Метерних, дотогаш си робуваа една на друга. Германците, Унгарците, Чесите, Полјаците, Моравците, Словаците, Хрватите, Рутенците, Романците, Илирите и Србите влегоа во конфликт помеѓу себе, додека во секоја од овие националности се водеше борба и меѓу различните класи. Но, набрзо излезе ред од овој хаос. Борците се поделија во два големи табора: Германците, Полјаците и Унгарците застанаа на страната на револуцијата; останатите, сите Словени, освен Полјаците, Романците и Трансилванските Саксонци, застанаа на страната на контрареволуцијата.
Како дојде до оваа поделба на нации, која беше нејзината основа?
Поделбата е во согласност со целата претходна историја на племињата за кои станува збор. Тоа е почеток на одлуката за животот или смртта на сите овие нации, големи и мали.
Целата претходна историја на Австрија до денес е доказ за тоа и го потврдила 1848 година. Меѓу сите големи и мали нации на Австрија, само три знаменосци на напредокот земаа активно учество во историјата и сè уште ја задржуваат својата виталност – Германците, Полјаците и Унгарците. Затоа тие сега се револуционерни.
Сите други големи и мали националности и народи се предодредени да загинат наскоро во револуционерната светска бура. Од таа причина тие сега се контрареволуционерни.
Што се однесува до Полјаците, читателот го упатуваме на нашата статија за дебатите за полското прашање во Франкфурт. За да го заузда нивниот револуционерен дух, Метерних им се обратил на Рутенците, националност што се разликува од Полјаците по својот малку поинаков дијалект и особено по грчката православна религија. Рутенците долго време припаѓале на Полска и само од Метерних дознале дека Полјаците биле нивни угнетувачи. Како да во стара Полска самите Полјаци не биле исто толку угнетени како и Рутенците, како да под австриска доминација нивниот заеднички угнетувач не бил Метерних!
Толку за Полјаците и Рутенците кои, згора на тоа, поради нивната историја и географска положба, се толку одвоени од Австрија во вистинска смисла што моравме да ги тргнеме од патот пред сè за да постигнеме јасност во однос на хаосот на другите народи.
Меѓутоа, уште на почетокот да нагласиме дека Полјаците покажуваат големо политичко разбирање и вистински револуционерен дух со тоа што стапија во сојуз со своите стари непријатели, Германците и Унгарците, против пансловенската контрареволуција. Словенски народ на кој слободата му е помила од словенството ја докажува својата виталност само со овој факт и со тоа веќе си обезбедува иднина.
Сега преминуваме на Австрија во вистинска смисла.
Сместена на југ од Судетските и Карпатските планини, во горната долина на Елба и во средниот регион на Дунав, Австрија во раниот среден век била земја населена исклучиво со Словени. Според јазикот и обичаите, овие Словени припаѓаат на истата група како Словените од Турција – Србите, Босанците, Бугарите и Словените од Тракија и Македонија; овие, за разлика од Полјаците и Русите, се нарекуваат Јужни Словени[4]. Освен овие сродни словенски народности, огромниот регион од Црното Море до Чешките шуми и тиролските Алпи бил населен само со малку бројните Грци на југот на Балканот, а регионот на долен Дунав бил населен со Власи, кои зборуваат романски јазик.
Во оваа збиена словенска маса се забиле од запад Германците, а од исток Унгарците, во облик на клин. Германскиот елемент го освоил западниот дел на Чешка и напредувал од двете страни на Дунав до другата страна на Лајта. Австриското надвојводство, дел од Моравија и поголемиот дел од Штаерска покраина беа германизирани и на тој начин Чесите и Моравците биле одвоени од жителите на Корушка и Краина. На ист начин Трансилванија и централна Унгарија до германската граница беа целосно исчистени од Словените и окупирани од Унгарци, кои тука ги одделија Словаците и неколку рутенски локалитети (на север) од Србите, Хрватите и Словенците, и ги ставија сите овие народи под нивно владеење. Конечно, Турците, по примерот на Византијците, ги потчиниле Словените јужно од Дунав и Сава, а историската улога на јужните Словени засекогаш била завршена[5].
Последниот обид на јужните Словени да одиграат независна улога во историјата бea Хуситските војни[6], национална селска војна на Чесите под знамето на религијата против германското благородништво и врховната власт на германскиот император. Обидот не успеа, и оттогаш Чесите останаа непрекинато приковани за германскиот Рајх.
Од друга страна, нивните освојувачи – Германците и Унгарците – ја презедоа историската иницијатива во областите на Дунав. Без помошта на Германците, а особено на Унгарците, јужните Словени би станале Турци, како што всушност се случи со дел од нив, навистина мухамедани, како што се Словените на Босна и денес. А за јужните Словени од Австрија ова е услуга која не е премногу скапа дури и по цена да се замени нивната националност за германска или унгарска.
Турската инвазија од 15-тиот и 16-тиот век беше второ издание на арапската инвазија од 8-от век. Победата на Карл Мартел[7] беше повеќе пати извојувана под ѕидините на Виена и на унгарската рамнина. Како и тогаш во Поатје, а подоцна и во Валштат[8], за време на инвазијата на Монголите[9], тука повторно беше загрозен целиот европски развој. А кога се работеше за тоа да се тој спаси, требало ли тоа да зависи од неколку одамна распаднати, импотентни националности, како што се австриските Словени, кои, згора на тоа, самите требаше да се спасат?
Состојбата внатрешно беше таква и надворешно. Класата која беше движечка сила и знаменосец на движењето, буржоазијата, беше насекаде германска или унгарска. Словените само со тешкотија можеа да создадат национална буржоазија, а јужните Словени само во сосема изолирани случаи. А со буржоазијата, индустриската моќ и капиталот беа во рацете на Германците или Унгарците, се разви германската култура, а и интелектуално Словените станаа подредени на Германците, дури и до Хрватска. Истото се случи – дури подоцна и затоа во помала мера – во Унгарија, каде Унгарците заедно со Германците го презедоа водството во интелектуалните и трговските работи. Но, унгарските Германци, иако го задржаа германскиот јазик, станаа вистински Унгарци по начинот на размислување, карактерот и обичаите. Само новововедените селански колонисти, Евреите и Саксонците во Трансилванија, се исклучок и тврдоглаво настојуваат да задржат една апсурдна националност среде туѓа земја.
И макар што Унгарците заостануваа малку зад германските Австријци во цивилизацијата, тие неодамна брилијантно ги претекнаа со нивната политичка активност. Помеѓу 1830 и 1848 година имаше повеќе политички живот само во Унгарија отколку во цела Германија, а феудалните форми на стариот унгарски устав беа подобро искористени во интерес на демократијата отколку модерните форми на јужно-германските устави. А кој беше овде на чело на движењето? Унгарците. Кој ја поддржа австриската реакција? Хрватите и Словенците.
Против движењето на Унгарците, како и против разбуденото политичко движење во Германија, австриските Словени основаа свој Зондербундски сојуз[10] – панславизам.[11]
Панславизмот не потекнува од Русија или Полска, туку од Прага и од Загреб[12]. Панславизам значи обединување на сите мали словенски народи и народности на Австрија, а во втор ред на Турција, за борба против австриските Германци, Унгарците и, на крајот, против Турците. Турците се само случајно вклучени овде и, како народ кој исто така е во состојба на целосен пад, може целосно да се занемари. Во својата основна тенденција, панславизмот е насочен против револуционерните елементи на Австрија и затоа е реакционерен од самиот почеток.
Панславизмот веднаш ја докажува оваа реакционерна тенденција со двојно предавство: поради својата ситна национална ограниченост ја жртвува единствената словенска нација која дотогаш делувала на револуционерен начин, Полјаците; и со тоа што се продаде и себеси и Полска на рускиот цар.
Директната цел на панславизмот е создавање на словенска држава под руска доминација, која ќе се протега од Рудните планини и Карпатите до Црното, Егејското и Јадранското Море – држава која, покрај германскиот, италијанскиот, унгарскиот, влашкиот, турскиот, грчкиот и албанскиот јазик, би опфаќал уште околу десетина словенски јазици и основни дијалекти. Сето ова ќе го држат заедно не елементите кои досега ја држеа Австрија и го обезбедуваа нејзиниот развој, туку апстрактниот квалитет на словенството и таканаречениот словенски јазик, кој во секој случај е заеднички за мнозинството жители. Но, каде постои ова словенство освен во главите на неколку идеолози, каде е „словенскиот јазик“ освен во имагинацијата на господата Палацки, Гај и компанија, и, до одреден степен, во старословенската литургија на руската црква, којашто веќе ниту еден Словен не ја разбира? Во реалноста, сите овие народи се наоѓаат во најразлични степени на цивилизацијата, почнувајќи од прилично високо развиената (благодарение на Германците) модерна индустрија и култура во Чешка до речиси номадското варварство на Хрватите и Бугарите, па оттука во реалноста сите овие народи имаат најантагонистички интереси. Во реалноста, словенскиот јазик на овие десет или дванаесет народи се состои од исто толку дијалекти, главно неразбирливи помеѓу себе, кои можат да се сведат на различни главни стебла (чешки, илирски, српски, бугарски) и кои, поради целосното занемарување на сета литература и недостигот на култура на мнозинството од овие народи, станаа чист локален јазик, а со мали исклучоци секогаш над себе имаа туѓ, несловенски јазик како пишан јазик. Така, панславистичкото единство е или чиста фантазија или пак – руски камшик.
А кои народи треба да бидат на чело на оваа голема словенска држава? Токму оние народи кои веќе илјада години се расеани и расцепкани, оние народи чии елементи способни за живот и развој насилно им биле наметнати од други, несловенски народи, оние народи кои со триумфалното оружје ги спасиле од пропаст во турското варварство, мали, немоќни националности, насекаде одвоени една од друга и лишени од својата национална сила, броејќи од неколку илјади до помалку од два милиони луѓе! Тие станаа толку слаби што, на пример, племето кое во средниот век беше најсилно и најстрашно, Бугарите, сега во Турција се познати само по својата благост и мекост, па двојата слава ја бараат во тоа што се нарекуваат добри христијани! Дали постои едно од овие племиња, не исклучувајќи ги Чесите и Србите, кое поседува национална историска традиција која се одржува жива меѓу народот и стои над најситните локални борби?
Панславизмот бил на својот врв во 8 и 9 век, кога јужните Словени сè уште ја држеле цела Унгарија и Австрија и ѝ се заканувале на Византија. Ако во тоа време тие не беа во можност да се спротивстават на германската и унгарската инвазија, ако не беа во можност да постигнат независност и да формираат стабилна држава дури и кога нивните непријатели, Унгарците и Германците, се убиваа едни со други, како ќе можат да го постигнат тоа денес, по илјада години потчинување и губење на нивниот национален карактер?
Нема земја во Европа која нема во некое или друго ќоше еден или неколку уништени фрагменти од народи, остаток од поранешно население кое било потиснато и држено во ропство од нацијата која подоцна станала главен носител на историскиот развој. Ова ѓубре од народи безмилосно згазени под нога во текот на историјата, како што вели Хегел, секогаш стануваат фанатични знаменосци на контрареволуцијата и остануваат такви до нивното целосно истребување или губење на нивниот национален карактер, исто како што целото нивно постоење воопшто само по себе е протест против големата историска револуција.
Такви, во Шкотска, се Галите, приврзаниците на Стјуартите од 1640 до 1745 година.
Такви, во Франција, се Бретонците, поддржувачите на Бурбоните од 1792 до 1800 година.
Такви во Шпанија се Баскијците, приврзаниците на Дон Карлос.
Такви, во Австрија, се панславистичките јужни Словени, кои не се ништо друго освен ѓубре од народи, како резултат на крајно хаотичен илјадагодишен развој. Дека овој крајно хаотичен отпад на народи го гледа својот спас само во движење во спротивен правец на целото европско движење, кое според него не треба да оди од запад кон исток, туку од исток кон запад, и дека за него оружјето на ослободувањето и врската на единството е рускиот камшик – тоа е најприродната работа на светот.
Затоа, веќе пред 1848 година, јужните Словени јасно го покажаа својот реакционерен карактер. 1848 година само го изнесе целосно на светлината на денот.
Кога избувна февруарската бура, кој ја направи австриската револуција? Виена или Прага? Будимпешта или Загреб? Германците и Унгарците или Словените?
Вистина е дека меѓу пообразованите јужни Словени постоела мала демократска партија која иако не сакала да се откаже од својата националност, сепак сакала да ја стави на располагање на борбата за слобода. Оваа илузија, која успеа да предизвика симпатии и кај западноевропските демократи, симпатија која беше целосно оправдана сè додека словенските демократи учествуваа во борбата против заедничкиот непријател – оваа илузија беше уништена со бомбардирањето на Прага. По тој настан сите јужнословенски племиња, по примерот на Хрватите, се ставија на располагање на австриската реакција. Оние водачи на јужнословенското движење кои продолжуваат да зборуваат за рамноправност на народите, за демократска Австрија итн., или се глупави сонувачи, како што се, на пример, многу новинари, или се никаквеци како Јелачиќ. Нивните демократски гаранции немаат поголемо значење од демократските уверувања на официјалната австриска контрареволуција. Доволно е да се каже дека во практиката обновувањето на јужнословенската националност започнува со најдивите изблици на гнев против австриската и унгарската револуција, со првата голема услуга што му е направена на рускиот цар.
Освен повисокото благородништво, бирократијата и војската, австрискиот приватен кабинет нашол поддршка само кај Словените. Словените ја одиграа решавачката улога во падот на Италија, Словените упаднаа во Виена, а Словените сега ги напаѓаат Унгарците од сите страни. На чело како портпароли се Чесите под Палацки, како водачи на вооружените сили Хрватите под Јелачиќ.
Тоа е благодарноста покажана за фактот што германскиот демократски печат во јуни насекаде сочувствуваше со чешките демократи кога беа убиени од Виндишграц, истиот Виндишграц кој сега е нивниот херој.
Да сумираме:
Во Австрија, освен Полска и Италија, историската иницијатива ја презедоа Германците и Унгарците во 1848 година, како и во изминатите илјада години. Тие ја претставуваат револуцијата.
Јужните Словени, кои илјада години беа водени од Германците и Унгарците, се кренаа дури во 1848 година за да ја воспостават својата национална независност со цел во исто време да ја потиснат германско-унгарската револуција. Тие ја претставуваат контрареволуцијата. Ним им се придружија две нации, кои исто така одамна беа дегенерирани и беа лишени од секаква историска сила на дејствување: Саксонците и Романците од Трансилванија.
Хабсбуршката династија, чија моќ се засноваше на сојузот на Германците и Унгарците во борбата против Јужните Словени, сега ги продолжува последните моменти од своето постоење преку сојузот на јужните Словени во борбата против Германците и Унгарците.
Тоа е политичкиот аспект на прашањето. Сега за воениот аспект.
Територијата населена исклучиво со Унгарци не сочинува ниту една третина од целата Унгарија и Трансилванија. Во областа од Пресбург (Братислава), на север од Дунав и Тиса до задниот дел на Карпатите, живеат неколку милиони Словаци и неколку Рутенци. На југ, помеѓу Сава, Дунав и Драва, живеат Хрвати и Словенци; подалеку на исток, покрај Дунав е српска колонија со повеќе од половина милион луѓе. Овие две словенски области ги поврзуваат Власите и Саксонците од Трансилванија.
Според тоа, од три страни, Унгарците се опкружени со природни непријатели. Ако Словаците, заземајќи ги планинските премини, беа со помалку рамнодушна настроеност, тие ќе беа опасни противници, со оглед на тоа што нивниот регион е одлично приспособен за герилска војна.
Како што стојат работите, сепак, на Унгарците им останува само да се спротивстават на северните напади на војските кои упаднале од Галиција и Моравија. На исток, пак, Романците и Саксонците масовно се кренаа и се приклучија на тамошниот австриски армиски корпус. Нивната ситуација е одлична, делумно поради планинската природа на земјата и делумно поради тоа што тие заземаат поголем дел од градовите и тврдините.
Конечно, на југ се баначките Срби, поддржани од германските колонисти, Власите, а исто така и австрискиот корпус, заштитени од огромното Алибунарово мочуриште и речиси непробојно за напад.
Хрватите се заштитени од Драва и Дунав, а бидејќи имаат на располагање силна австриска армија со сите нејзини помошни ресурси, тие напредуваа на унгарска територија веќе пред октомври и сега имаат мали потешкотии да ја одржат својата одбранбена линија на долна Драва.
Конечно, од четвртата страна, од Австрија, сега напредуваат назабените колони на Виндишгрец и Јелачиќ. Унгарците се опколени од сите страни, опколени од непријател со многу надмоќни сили.
Борбите потсетуваат на онаа против Франција во 1793 година, но со таа разлика што ретко населената и само полуцивилизирана земја на Унгарците е далеку од располагањето со ресурси што тогаш ги имаше Француската Република.
Оружјето и муницијата произведени во Унгарија нужно мора да бидат со многу лош квалитет; особено, невозможно е производството на артилерија да продолжи брзо. Земјата е далеку помала од Франција и затоа секоја изгубена педа територија е многу поголема загуба. Сè што останува на Унгарците е нивниот револуционерен ентузијазам, нивната храброст и енергичната, брза организација што Лајош Кошут можеше да им ја даде.
Но, затоа Австрија сè уште не победила.
„Ако не успееме да ги победиме царските трупи на Лајта, ќе ги победиме на Рабниц; ако не на Рабниц, ќе ги победиме кај Пешта; ако не кај Пешта, тогаш на Тиса, но во секој случај ќе ги победиме.“[13]
Така рече Кошут и прави сè за да си го одржи зборот.
Дури и со падот на Будимпешта, Унгарците сè уште ја имаат големата долноунгарска степа, терен кој е специјално создаден за коњаничка герилска војна и нуди бројни речиси недостижни точки меѓу мочуриштата каде што Унгарците можат да се утврдат. И Унгарците, кои се речиси сите коњаници, ги поседуваат сите квалитети потребни за водење таква војна. Ако царската војска се осмели да влезе во овој пуст регион, каде што ќе мора да ги довлечка сите свои резерви од Галиција или Австрија, бидејќи нема да најде ништо, апсолутно ништо на лице место, невозможно е да се види како ќе може да се издржи. Нема да постигне ништо во затворена формација, а ако се подели на летечки одред, ќе пропадне. Нејзината несмасност ќе ја предаде неповратно во рацете на брзите коњанички чети на Унгарците, без никаква можност за гонење на непријателот, дури и ако треба да биде победник, а секој изолиран војник на царската војска ќе најде смртен непријател во секој селанец, во секој сточар. Војната во овие степи е како војна во Алжир, а на несмасната австриска армија ќе ѝ требаат години за да ја заврши. А Унгарците ќе се спасат ако издржат само неколку месеци.
Унгарската кауза не стои ни оддалеку толку лошо како што би сакале да нè убеди платеничкиот црно-жолт[14] ентузијазам. Унгарците сè уште не се поразени. Но, ако паднат, ќе паднат славно, како последни херои на револуцијата од 1848 година, и тоа само за кратко. Потоа извесно време словенската контрареволуција ќе ја зафати австриската монархија со сето нејзино варварство, а приватниот кабинет на царот ќе види какви сојузници има. Но, при првото победничко востание на францускиот пролетаријат, кое Луј Наполеон се труди со сите сили да го поттикне, австриските Германци и Унгарци ќе бидат ослободени и ќе извршат крвава одмазда на словенските варвари. Општата војна која потоа ќе избие ќе го разбие овој словенски Зондербунд и ќе ги избрише сите овие мали тврдоглави народи, не оставајќи им ги ни имињата.
Следната светска војна ќе резултира со исчезнување од лицето на земјата не само на реакционерните класи и династии, туку и на цели реакционерни народи. И тоа, исто така, е напредок.
Фусноти
[1] Станува збор за учеството на Австрија - заедно со Прусија и Русија – во првата (1772) и третата (1795) поделба на Полска. Третата поделба доведе до ликвидација на полската држава. Австриската империја анектирала значителен дел од јужна Полска и западна Украина (Галиција) кои дотогаш ѝ припаѓале на Полска.
[2] Станува збор за настаните во Галиција во февруари 1846 година, кога на полските територии започна востание за национално ослободување на Полска. Во Краков востанието привремено успеа. Во исто време избувна селанско востание во Галиција. На австриските власти, кои демагошки ја искористувале омразата на угнетените украински селани кон полскoто благородништво, им успеало во низа случаи да ги свртат побунетите селани против полските востанички одреди. Бидејќи востанието во Краков е пригушено, беше сурово пригушено и движењето на галицијските селани.
[3] Станува збор за настаните во почетокот на 1846 година. Во февруари беше направен неуспешен обид за национално-ослободително востание во полските земји. Само во Република Краков, која од Виенскиот конгрес од 1815 година беше под заедничка контрола на Австрија, Русија и Прусија, востаниците ја презедоа власта на 22 февруари и создадоа Национална влада, која издаде манифест со кој ги укинува сите феудални обврски. Востанието било задушено на почетокот на март 1846 година и Краков повторно бил вклучен во Австриската империја. За време на востанието, австриските власти предизвикале судири меѓу украинските (русински) селани и четите на полските бунтовници, искористувајќи ја омразата на угнетените селани кон полското благородништво. Но, кога востанието било задушено, учесниците во селското движење во Галиција биле подложени на тешки репресии. Рутенците — име дадено во западноевропските етнографски и историски дела од деветнаесеттиот век за украинското население на Галиција и Буковина, кое во тоа време било одвоено од најголемиот дел од украинскиот народ.
[4] Во јужни Словени Енгелс ги вбројува и Чесите и Словаците.
[5] Енгелс попрецизно го изразил ова гледиште во своите написи напишани во пролетта 1853 година за перспективите на национално-ослободителната борба на Словените и другите народи на Балканскиот Полуостров против угнетувањето на Турската империја. Тој го поддржувал правото на Јужните Словени на Балканот да формираат сопствена независна држава (види Фредерик Енгелс, „Што ќе стане co европска Турција?“, сегашно издание, том 12).
[6] Хуситските војни, именувани по чешкиот патриот и реформатор Јан Хус (1369-1415), започнаа со народното востание во Прага на 30 јули 1419 година. Револуционерните војни на чешкиот народ против феудалната експлоатација, Католичката црква и националното ропство продолжија до 1437 година и завршија со пораз на Хусите.
[7] Победата на Карл Мартел – 732 година, во битката кај Поатје, Французите под водство на Карл Мартел ги победиле Арапите.
[8] Во битката кај Валштат (полско име: Добро Поле), во Шлезија, германските и словенските војски го спречиле во 1241 година понатамошното напредување на Монголите кон запад. Монголите се повлечиле во југоисточен правец, движејќи се кон Унгарија и Хрватска.
[9] Во битката во Поатје (централна Франција) во 732 година, позната и како битката кај Тур, Франките предводени од Карл Мартел, вистинскиот владетел на франкската држава на Меровинзите, ги поразиле Арапите кои ја нападнале Франција од Шпанија. Во 1241 година германските и полските витези биле поразени од монголските напаѓачи во близина на Валштат (Добре Поле) во Шлеска област. Но, Монголите, претрпувајќи големи загуби во оваа битка и претходните походи, биле принудени да го прекинат напредувањето на запад од освоените Моравија, Унгарија и Далмација и да се вратат во нивните источноевропски и азиски поседи.
[10] Кантоните Ури (Urkantönli) се планинските кантони Ури, Швиц и Унтервалден кои во 13-от и 14-от век го формирале јадрото на Швајцарската конфедерација. За време на граѓанската војна од 1847 година, овие кантони, како членови на Зондербундскиот сојуз, се спротивставија на прогресивните сили на Швајцарија. Сепаратисти — членови на Зондербундскиот сојуз, сепаратистичка унија формирана од седумте економски заостанати католички кантони на Швајцарија во 1843 година за да се спротивстави на прогресивните буржоаски реформи и да ги брани привилегиите на црквата и језуитите. Декретот на швајцарското собрание од јули 1847 година за распуштање на Зондербундскиот сојуз послужи како изговор за овој сојуз да започне напад против другите кантони на почетокот на ноември. На 23 ноември 1847 година, војската на Зондербундскиот сојуз била поразена од федералните сили.
[11] Словенскиот конгрес се состанал на 2 јуни 1848 година во Прага. На конгресот избувнала борба помеѓу две тенденции во националното движење на словенските народи кои биле угнетувани од хабсбуршката династија. Десниот, умерено-либералниот правец, на којшто припаѓале водачите на конгресот Палацки и Шафарик, се обидувал да го реши националното прашање по пат на одржување и консолидирање на хабсбуршката династија, нејзино претворање во федерација на рамноправни народи. Левиот, демократски правец (Сабин, Фрич, Либелт и другите) бил одлучно против тоа и имал тенденција кон заеднички акции со револуционерно-демократското движење во Германија и Унгарија. Повеќето делегати на конгресот застапувајќи теорија на австрославизам, зазеле непријателски став кон европското револуционерно движење, бидејќи уништувањето на реакционерното хабсбуршко царство било една од главните задачи на демократското движење. Токму од тоа гледиште Маркс и Енгелс ја осудиле политиката на чешката буржоазија, која на конгресот однела победа и, со Палацки на чело, тргнала по патот на отворен сојуз со благородништвото и со Хабсбурговците против револуционерното движење. Делегатите на конгресот кои припаѓале на радикално-демократското крило активно учествувале во прашкото востание и биле подложени на жестоки угнетувања. Претставниците на умерено-либералното крило кои останале во Прага објавиле на 16-ти јуни 1848 година дека состаноците на конгресот се одложуваат на неизвесно време.
[12] Станува збор за Словенскиот конгрес кој се состанал во Прага на 2 јуни 1848 година. На него присуствувале претставници на словенските области на Австриската империја. Десното, умерено либерално крило, на кое му припаѓаа Палаки и Шафарик, водачите на Конгресот, се обиде да го реши националното прашање преку автономија на словенските области во рамките на хабсбуршката монархија. Левото, радикално крило (Сабина, Фрик, Либелт и други) сакаше заедничка акција со демократското движење во Германија и Унгарија. Радикалните делегати земале активно учество во народното востание во Прага (12-17 јуни 1848 г.) и биле подложени на жестоки репресалии. На 16 јуни, умерено либералните делегати го прогласија Конгресот за одложен на неодредено време. Саборот (собранието) на јужните Словени беше отворен во Загреб на 5 јуни 1848 година. На него присуствуваа делегати од Хрватите, Србите од Војводина, Словенците и Чесите. Претставниците на либералните земјопоседници и највисоките делови од трговската буржоазија во Хрватска што преовладуваа во Саборот ја изразија својата лојалност кон Хабсбурговците и ја ограничија националната програма на барањето за автономија на обединетите словенски територии во рамките на Австриската империја. Само мала група демократски делегати ја поврза борбата за националната кауза со револуционерната борба против феудалните монархистички режими.
[13] Oд говорот на Кошут на седницата на унгарското собрание од 9-ти ноември 1849 година, објавена во весникот „Közlöny“ („Bilten“) oд 11 ноември 1848 година.
[14] Црно и жолто – боите на австриското државно знаме.