του Δημήτρη Κατσορίδα και του Κώστα Παλούκη
[Τα Νέα του ΕΛΙΑ, αρ.]
Όπως αναφέρει ο Π. Νούτσος για τον ελληνισμό πέραν των ορίων του ελληνικού κράτους, και συγκεκριμένα για τη μεταναστευτική ροή προς τις Η.Π.Α. την περίοδο του Μεσοπολέμου, ορισμένα τμήματά του κατευθύνθηκαν προς το εργατικό κίνημα της χώρας και τις οργανώσεις της Αριστεράς[1].
Στο πλαίσιο αυτό σημαντική δράση ανέπτυξαν οι Έλληνες στο Κ.Κ. των Η.Π.Α., ως εθνική γλωσσική «φράξια», εκδίδοντας την εφημερίδα Εμπρός, καθώς και στη δημιουργία της λέσχης «Σπάρτακος» της Νέας Υόρκης.
Όμως, η κυριαρχία του σταλινισμού στο Κ.Κ. των Η.Π.Α., και κατ’ επέκταση στο ελληνικό τμήμα, είχε ως αποτέλεσμα μερίδα Ελλήνων κομμουνιστών, υπό τον Αριστείδη Καλδή, να διαφοροποιηθεί και να συνδεθεί με τη Διεθνή Αριστερή Κομμουνιστική Αντιπολίτευση της οποίας ηγείτο ο Λ. Τρότσκι. Όπως αναφέρεται στο πρώτο φύλλο της, επειδή θεωρούσαν ότι το επίσημο κομματικό όργανο, το Εμπρός, «…κάτω από τη Σταλινική διωρισμένη αρχηγία, όχι μόνο εμιμήθη, αλλά και ξεπέρασε τους πάτρωνάς του, εις τας διαστρεβλώσεις των ντοκουμέντων μέχρι του σημείου που να παρουσιάζεται η αντιπολίτευση ότι αντιπροσωπεύει αρχές αντίθετες της πραγματικότητας…», αποφάσισαν την έκδοση μιας εφημερίδας με το όνομα Κομμουνιστής.
Έτσι, το Δεκέμβριο του 1931, εκδόθηκε το πρώτο φύλλο του Κομμουνιστή από τους Έλληνες τροτσκιστές της Αμερικής. Σύμφωνα με τον υπότιτλο, ήταν «μηνιαίο όργανο του Ελληνικού Γραφείου της Αριστεράς Κομμουνιστικής Αντιπολίτευσης».
Σκοπός της έκδοσης, όπως επισημαίνουν οι συντάκτες, είναι η διαφώτιση των Ελλήνων εργατών της Αμερικής με τη συστηματική καλλιέργεια της επαναστατικής θεωρίας. Σε χαιρετιστήριο προς το Κομμουνιστή, εκ μέρους του Εθνικού Γραφείου της Αριστεράς Κομμουνιστικής Αντιπολίτευσης, τονίζεται ότι ο Κομμουνιστής αναλαμβάνει το έργο να διεγείρει και πάλι στους Έλληνες εργάτες «το πνεύμα του εξετάζειν, της κριτικής και ανεξαρτήτου σκέψεως, γιατί αυτές αι ποιότητες διακρίνουν τον επαναστάτην Κομμουνιστή, και όχι η τυφλή δουλοπρέπεια και το αυτόματο σήκωμα του χεριού».
Στο αρχείο του Ν. Σύριγγα στο Ε.Λ.Ι.Α., επισημάναμε σε φωτοαντίγραφα το πρώτο (Δεκέμβριος, 1931) και το έκτο (Νοέμβριος, 1932) φύλλο, της εν λόγω εφημερίδας, η οποία κόστιζε 5 σεντς και είχε τα γραφεία της στην 84 East 10th Street, New York City.
Κάτω από τον τίτλο υπάρχει, σε κάθε φύλλο, ένα διαφορετικό τσιτάτο είτε από κείμενα του Τρότσκι είτε από κείμενα του Λένιν: «Είναι αναγκαίον όπως κάθε μέλος του Κόμματος μελετήση με γαλήνη και με μεγάλη αντικειμενικότητα, πρώτον την ουσίαν της διαφοράς των γνωμών, και έπειτα την διεξαγωγήν των αγώνων του Κόμματος. Ούτε το ένα ούτε το άλλο δύναται να κατορθωθή χωρίς τη δημοσίευση των ντοκουμέντων αμφοτέρων των απόψεων. Εκείνος που πιστεύει στα λόγια του ενός μόνον, είναι ένας χαμένος βλάκας, που τον ξεκάνουν με μια κίνηση του χεριού» –ΛΕΝΙΝ (Κομμουνιστής, φύλλο 1). «Ο Λενινισμός είναι πρώτα απ’ όλα ο ρεαλισμός, η ανώτερη ποιοτική και ποσοτική εκτίμηση της πραγματικότητας, από την άποψη της επαναστατικής δράσης. Είναι ασυμφιλίωτος με τη φευγάλα μπρος στην πραγματικότητα, το χάσιμο χρόνου, την αγέρωχη δικαιολόγηση των χθεσινών λαθών με την πρόφαση να σωθή η παράδοση του Κόμματος» –ΤΡΟΤΣΚΙ (Κομμουνιστής, φύλλο 6).
Στο πρώτο φύλλο αναγράφεται χειρόγραφα η διεύθυνση και σημείωμα προς τον παραλήπτη, στην αγγλική γλώσσα:
«Σύντροφο Λ. Τρότσκι, Καντίκιοϊ–Τουρκία. Σας στέλνουμε το πρώτο αντίτυπο από το πρώτο φύλλο του ‘‘Κομμουνιστή’’ του οργάνου που εκδίδουμε με μοναδικό σκοπό τη διάδοση των ιδανικών της αντιπολίτευσής μας στους ελληνοαμερικανούς εργάτες»[2]. Ακολουθούν τα ονόματα των μελών της συντακτικής ομάδας, μεταξύ αυτών: Αριστ. Καλδής, Φώτιος Πέτρος, και άλλα δυσανάγνωστα.
Για κάποιο λόγο φαίνεται πως το φύλλο αυτό δεν έφτασε στον Τρότσκι, αλλά κατέληξε σε ελληνικά χέρια. Το πώς έγινε αυτό, είναι ένα ζήτημα.
Ονόματα, Ελληνοαμερικανών τροτσκιστών, που υπογράφουν κείμενα ή αναφέρονται στον Κομμουνιστή είναι: Αριστ. Κάλδης, Σεβάστιαν Πάπας, Δημήτριος Γκόρντων, Μπονάνος και Φώτιος Πέτρος.
Από αναφορές που γίνονται μέσα στην ίδια την εφημερίδα, μπορούμε να συμπεράνουμε μια στενή σχέση ανάμεσα στους Ελληνοαμερικανούς τροτσκιστές και τους αρχειομαρξιστές στην Ελλάδα. Φαίνεται πως ελάμβαναν έντυπα του Αρχείου του Μαρξισμού, όπως Η Πάλη των Τάξεων και τα κυκλοφορούσαν στην Αμερική. Για παράδειγμα, υπάρχει στο πρώτο φύλλο η εξής σημείωση: «Ελλείψει χώρου αναβάλλομεν τη δημοσίευση των θέσεών μας και τας απαντήσεις μας εις τας προσωπικάς ύβρεις του ‘’Εμπρός’’. Διαβάζετε την ‘’Πάλη των Τάξεων’’». Το Εμπρός, όπως ήδη είπαμε, αποτελούσε όργανο των Ελλήνων του Κ.Κ. Αμερικής, δηλαδή ήταν όργανο της σταλινικής ηγεσίας, ενώ Η Πάλη των Τάξεων ήταν η εφημερίδα των αρχειομαρξιστών στην Ελλάδα. Ακόμη, κυκλοφορούσαν και μεταφρασμένα έργα μαρξιστικού περιεχομένου, επίσης αρχειομαρξιστικής έκδοσης.
Συγκεκριμένα, το έκτο φύλλο ενημερώνει τους αναγνώστες πως πωλούνται βιβλία, τα οποία γνωρίζουμε ότι είχαν εκδοθεί από τους αρχειομαρξιστές. Μεταξύ άλλων αναφέρεται και ο Δαυλός ως το θεωρητικό Όργανο της Οργάνωσης Μπολσεβίκων Λενινιστών της Ελλάδος (αρχειομαρξιστές). Επομένως, δεν είναι απίθανο η επαφή με τον Τρότσκι, όσο ήταν αυτός στην Τουρκία, να γινόταν με τη διαμεσολάβηση των αρχειομαρξιστών.
Κλείνοντας το σημείωμα παραθέτουμε τα περιεχόμενα των δύο φύλλων που βρέθηκαν στο αρχείο Ν. Σύριγγα, έχοντας βεβαίως διατηρήσει την αρχική σύνταξη και ορθογραφία τους.
Το πρώτο φύλλο του Κομμουνιστή περιέχει τα εξής άρθρα:
α) «Ο σκοπός της εφημερίδος μας»
β) «Ανοικτή Επιστολή. Προς τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος και συμπαθούντας»
γ) «Η Πολιτική Διαθήκη του Λένιν»
δ) «Χαιρετιστήριον προς τον Κομμουνιστήν εκ μέρους του Εθνικού Γραφείου της Αριστεράς Κομμ. Αντιπολίτευσης»
ε) «Επιστολή του σ. Τρότσκυ προς έναν σύντροφον»
στ) «Επαναστάτης να σου πιτύχη»
ζ) «Κόκκινα Σχόλια» [μόνιμη στήλη]
η) «Οι Σταλινικοί Γραφειοκράται διαλύουν τη Λέσχη ‘’Σπάρτακος’’»
Το έκτο φύλλο περιλαμβάνει:
α) «Η 15η Επέτειος της Οκτωβριανής Επαναστάσεως»
β) «Δεκαπέντε χρόνια» [από την Οκτ. Επανάσταση]
γ) «Αποβολαί» [φιλοτροτσκιστών από το κόμμα]
δ) «Κόκκινα Σχόλια» [μόνιμη στήλη]
ε) «Φιλελεύθεροι και Σταλινικοί»
στ) «Ο Ζηνόβιεφ και ο Καμένεφ απεβλήθησαν δια δευτέραν φοράν»
ζ) «Σπάρτακος και πρωτομαγιά»
η) «Το 12ον Plenum του Σεπτεμβρίου της Κ.Δ.»
θ) «Επαγγελματική Δράσις»
ι) «Η νίκη του Roosevelt»
Η αναζήτηση και των υπολοίπων φύλλων του Κομμουνιστή θα βοηθήσει περαιτέρω στην ανίχνευση της δράσης των Ελλήνων τροτσκιστών στις Η.Π.Α. και την προσφορά τους στο αμερικάνικο εργατικό κίνημα.
Από το πρώτο φύλλο της εφημερίδας αναδημοσιεύουμε το άρθρο της σύνταξης που προσδιορίζει το σκοπό της έκδοσής της.
Ο σκοπός της εφημερίδος μας
Η ιστορική περίοδος που διερχόμαστε σήμερα επιβάλλει στην πρωτοπορεία του επαναστατικού κινήματος μεταξύ των Ελλήνων εργατών της χώρας μας μια τελειότερη και διαυγέστερη ανάλυση των αντικειμενικών συνθηκών της χώρας που ζούμε με συνδυασμό τις προοπτικές του Διεθνούς Επαναστατικού Κινήματος. Η ορθή Μαρξιστική Λενιστική γραμμή που πιστά ακολουθεί μόνο η Αριστερά Κομμουνιστική Αντιπολίτευση κάτω απ΄ την αρχηγία του σ. Τρότσκυ, είναι ιστορική ανάγκη όπως γίνει γνωστή εις τους Έλληνας εργάτας της Αμερικής, οι οποίοι επί ολόκληρα χρόνια μάχονται παρά το πλευρό του Αμερικανικού προλεταριάτου.
Στην Ελληνική γλώσσα το μόνο και επίσημο Κομμουνιστικό όργανο μέχρι τούδε, το «Εμπρός», κάτω από τη Σταλινική διωρισμένη αρχηγία, όχι μόνον εμιμήθη, αλλά και ξεπέρασε τους πάτρωνάς του, εις τας διαστρεβλώσεις των ντοκουμέντων μέχρι του σημείου που να παρουσιάζεται η αντιπολίτευση ότι αντιπροσωπεύει αρχές αντίθετες της πραγματικότητας και δια τούτο οι Έλληνες εργάται της Αμερικής στερήθηκαν της ευκαιρίας να μελετήσουν και τας δύο απόψεις που συνιστά ο σ. Λένιν ως απαραίτητο για την κατανόηση και κατατόπηση των ορθών Κομμουνιστικών απόψεων. Η εξωφρενική στάση της Σταλινικής μερίδας που διοικεί σήμερα το Ελληνικό Πολιτικό Γραφείο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αμερικής είναι ανίκανη να αντιμετωπίση τα σοβαρά κομμουνιστικά καθήκοντα που επιβάλλει στο εργατικό κίνημα –μεταξύ των Ελλήνων εργατών της Αμερικής– η ιστορική περίοδος που διερχόμαστε και να τα συνδέση με τα προβλήματα του προλεταριάτου της χώρας μας. Η ανικανότης του δεν οφείλεται μόνον εις την έλλειψιν της Μαρξιστικής καταρτίσεως των μελών του, αλλά προ παντός εις την πιστή και δουλοπρεπή εφαρμογή της τυχοδιωκτικής Σταλινικής γραμμής μέσα στο Ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα της χώρας μας και της οποίας τα οικτρά αποτελέσματα, παρ’ όλας τας ευνοϊκάς αντικειμενικάς συνθήκας που παρέχει η σημερινή οικονομική κρίση, είναι φανερό στον κάθε εργάτη που παρακολουθεί ειλικρινά το κίνημα, και δεν παρασύρεται από το αίσθημα, αλλά μελετά τα προλεταριακά επαναστατικά ζητήματα με ψυχραιμία και με το Μαρξιστικό φακό. Είμεθα βέβαιοι πως οι δραστήριοι και μαρξιστικά καταρτισμένοι σύντροφοι που δεν έχουν διαφθαρή από την γραφειοκρατική σαπίλα ότι πολύ γλήγωρα θα αντιληφθούν την ορθή επαναστατική γραμμή της αντιπολίτευσης και θα μας βοηθήσουν στο βαρύ αλλά και επιτακτικό έργο της διαφώτισης των Ελλήνων εργατών της Αμερικής.
Φυσικά, είναι αδύνατο να εννοηθή επαναστατικό κίνημα χωρίς επαναστατική πράξη. Αλλά και χωρίς επαναστατική θεωρία η πράξη αυτή είναι τυφλή. Η θεωρία δίδει στη πράξη ανώτερη συνείδηση και σωστή κατεύθυνση, αυτή είναι η επιστημονική μέθοδος για την αποτελεσματική καθοδήγηση της πάλης στους τελικούς σκοπούς. Η ανάγκη να γίνη επί τέλους και στη χώρα μας στην Ελληνική γλώσσα μια συστηματική προσπάθεια για ένα τέτοιο πραχτικό προσανατολισμό στην καλλιέργεια της επαναστατικής θεωρίας, είναι σήμερα φανερή περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Ο «ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ» είναι όργανο της προσπάθειας αυτής που η ιστορική περίοδος επιβάλλει την έκδοσή του.
Αν και μηνιαίος σήμερα, θα προσπαθήση να παρουσιάση τις πραγματικές αιτίες που χωρίζουν το παγκόσμιο Κομμουνιστικό κίνημα, με την πεποίθηση πως η κατανόησή των θα εξυπηρετήση τον πραγματικό θετικό σκοπό κάθε ειλικρινώς σκεπτομένου κομμουνιστού, που δεν είναι άλλος από την ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
εφημερίδα Κομμουνιστής
Δεκέμβριος 1931, φύλλο 1
[2] «Comrade L. Trotsky, Kadikoy – Turkey. We send you the first copy of the first issue of “Communistes” the organ which we publish for the sole purpose of spreading the ideals of our opposition to the Greek-American workers.»