Ο Κάουτσκι σκουπίζει υπεροπτικά κατά μέρος τις απόψεις του Μαρξ σχετικά με τον τρόμο, όπως εκφράζονται από αυτόν στην Neue Rheinische Zeitung - όμως εκείνη τη στιγμή, βλέπετε, ο Μαρξ ήταν ακόμα πολύ «νέος» και συνεπώς οι «κακές» απόψεις του δεν είχαν ακόμη αρκετό χρόνο για να καταλήξουν στην κατάσταση πλήρους αποδυνάμωσης που πρόκειται να παρατηρηθεί τόσο ξεκάθαρα στην περίπτωση ορισμένων θεωρητικών στην έβδομη δεκαετία ζωής τους. Σε αντίθεση με τον πράσινο Μαρξ του 1848-49 (ο συντάκτης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου!),ο Κάουτσκι αναφέρει τον ώριμο Μαρξ της εποχής της Παρισινής Κομμούνας - και ο τελευταίος, κάτω από την πένα του Κάουτσκι, χάνει τη μεγάλη χαίτη λιονταριού του, και εμφανίζεται ενώπιον μας ως εξαιρετικά αξιοσέβαστα λογικευμένος, υποκλινόμενος στα ιερά μέρη της Δημοκρατίας, αξιώνει την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και γεμάτος με όλο τον οφειλόμενο σεβασμό για τις πολιτικές γοητείες των Σάιντεμαν, Βαντερβέλντε και ιδιαίτερα του φυσικού εγγονού του, Ζαν Λονγκέτ. Με μια λέξη, ο Μαρξ, που καθοδηγείται από την εμπειρία της ζωής, αποδεικνύεται ένας καλά συμπεριφερόμενος Καουτσκιστής.
Από τον αθάνατο «Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία», οι σελίδες του οποίου έχουν γεμίσει με μια νέα και έντονη ζωτικότητα στην εποχή μας, ο Κάουτσκι έχει επισημασμένες μόνο εκείνες τις γραμμές στις οποίες ο ισχυρός θεωρητικός της κοινωνικής Επανάστασης αντιπαραβάλλει τη γενναιοδωρία των Κομμουνάρων με την αστική αγριότητα των Βερσαγιέζων. Ο Κάουτσκι κατέστρεψε αυτές τις γραμμές και τις έχει καταστήσει κοινές. Ο Μαρξ, ως ιεροκήρυκας της ανεξάρτητης ανθρωπότητας, ως απόστολος της γενικής αγάπης της ανθρωπότητας! Ακριβώς σαν να μιλούσαμε για το Βούδα ή για τον Λέων Τολστόι… Είναι περισσότερο από φυσικό ότι, ενάντια στη διεθνή εκστρατεία που παρουσίαζε τους Κομμουνάρους ως μαστροπούς και τις γυναίκες της Κομμούνας ως πόρνες, ενάντια στις χυδαίες δυσφημήσεις που απέδωσαν στους κατακτημένους μαχητές τα άγρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα που προήλθαν από την εκφυλισμένη φαντασία της νικηφόρας αστικής τάξης, ο Μαρξ πρέπει να τονίσει και να υπογραμμίσει εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της τρυφερότητας και της αρχοντιάς που ήταν όχι μόνο σπάνια η αντίστροφη πλευρά της αναποφασιστικότητας. Ο Μαρξ ήταν ο Μαρξ. Δεν ήταν ούτε κενός σχολαστικός, ούτε, επιπλέον, ο νομικός υπερασπιστής της Επανάστασης: συνδύασε μια επιστημονική ανάλυση της Κομμούνας με την επαναστατική απολογία του. Όχι μόνο εξήγησε και επέκρινε - υπεράσπισε και αγωνίστηκε. Αλλά, υπογραμμίζοντας τη γλυκύτητα της Κομμούνας που απέτυχε, ο Μαρξ δεν άφησε καμία πιθανή αμφιβολία σχετικά με τα μέτρα που η Κομμούνα οφείλει να έχει λάβει για να μην αποτύχει.
Ο συντάκτης του «Εμφύλιου πολέμου» κατηγορεί την Κεντρική Επιτροπή - δηλαδή το τότε Συμβούλιο των Αντιπροσώπων των Εθνοφρουρών, ότι έχουν εγκαταλείψει πάρα πολύ σύντομα τη θέση τους στην αιρετή Κομμούνα. Ο Κάουτσκι «δεν καταλαβαίνει» το λόγο για μια τέτοια μομφή. Αυτή η ευσυνείδητη μη κατανόηση είναι ένα από τα συμπτώματα της διανοητικής πτώσης του Κάουτσκι, σχετικά με τα θέματα της Επανάστασης γενικά. Η πρώτη θέση, σύμφωνα με τον Μαρξ, όφειλε να καλυφθεί από ένα καθαρό όργανο πάλης, ένα κέντρο της εξέγερσης και των στρατιωτικών διαδικασιών ενάντια στις Βερσαλλίες και όχι από την οργανωμένη αυτοδιοίκηση της Δημοκρατίας των εργατών. Για το τελευταίο, η σειρά του θα ερχόταν αργότερα.
Ο Μαρξ κατηγορεί την Κομμούνα για το οτι δεν άρχισε αμέσως μια επίθεση ενάντια στις Βερσαλλίες και για το ότι εισήλθαν σε άμυνα, η οποία εμφανίζεται πάντα «πιο ανθρωπιστική» και δίνει περισσότερες δυνατότητες στον ηθικό νόμο και στην ιερότητα της ανθρώπινης ζωής, αλλά στις συνθήκες του εμφύλιου πολέμου, δεν οδηγεί ποτέ στη νίκη. Ο Μαρξ, αφ' ετέρου, θέλησε πρώτα απ' όλα μια επαναστατική νίκη. Πουθενά, με μια λέξη, δε βάζει την αρχή της Δημοκρατίας ως κάτι που στέκεται επάνω από την πάλη των τάξεων. Αντίθετα, με τι συγκεντρωμένη περιφρόνηση ο Επαναστάτης και Κομμουνιστής Μαρξ, - όχι ο νέος συντάκτης του εγγράφου του Ρήνου, αλλά ο ώριμος συντάκτης του Κεφαλαίου: ο γνήσιος Μαρξ μας με τη δυνατή λεόντεια χαίτη, πριν ακόμη πέσει στα χέρια των κομμωτών του σχολείου του Κάουτσκι - με τι συγκεντρωμένη περιφρόνηση μιλά για την «τεχνητή ατμόσφαιρα του Κοινοβουλευτισμού» στην οποία οι φυσικοί και πνευματικοί νάνοι όπως Θιέρσος φαίνονται γίγαντες! «Ο Εμφύλιος Πόλεμος», μετά από το άγονο και σχολαστικό φυλλάδιο του Κάουτσκι, ενεργεί όπως μια θύελλα που καθαρίζει τον αέρα.
Παρά τις συκοφαντήσεις του Κάουτσκι, ο Μαρξ δεν είχε τίποτα το κοινό με την άποψη της Δημοκρατίας ως τελευταίο, απόλυτο, ανώτατο προϊόν της Ιστορίας. Η ανάπτυξη της ίδιας της αστικής κοινωνίας, από την οποία η σύγχρονη Δημοκρατία μεγάλωσε, σε καμία περίπτωση δεν αντιπροσωπεύει εκείνη την διαδικασία του σταδιακού εκδημοκρατισμού που αναφερόταν πριν από τον πόλεμο στα όνειρα του μέγιστου σοσιαλιστικού θαυματοποιού της Δημοκρατίας - Ζαν Ζωρέ - και τώρα σε εκείνους που είναι γνωστοί ως σχολαστικοί, τον Καρλ Κάουτσκι. Στην Αυτοκρατορία του Ναπολέοντα του 3ου, ο Μαρξ βλέπει «τη μόνη δυνατή μορφή κυβέρνησης στην εποχή στην οποία η αστική τάξη έχει χάσει ήδη τη δυνατότητα να κυβερνήσει τους ανθρώπους, ενώ η εργατική τάξη δεν την έχει αποκτήσει ακόμα». Κατά αυτόν τον τρόπο, όχι η Δημοκρατία, αλλά ο Βοναπαρτισμός, εμφανίζεται στα μάτια του Μαρξ ως η τελική μορφή αστικής εξουσίας. Τα μορφωμένα άτομα μπορούν να πουν ότι ο Μαρξ ήταν μπερδεμένος, όπως η Βοναπαρτιστική Αυτοκρατορία έδωσε τόπο για μισό αιώνα στη «λαϊκή Δημοκρατία». Αλλά ο Μαρξ δεν ήταν μπερδεμένος. Στην ουσία ήταν σωστός. Η Τρίτη Δημοκρατία ήταν η περίοδος της πλήρους αποσύνθεσης της Δημοκρατίας. Ο Βοναπαρτισμός έχει βρεί στο χρηματιστήριο της Δημοκρατίας του Πουανκαρέ και του Κλεμανσώ, μια πιο ολοκληρωμένη έκφραση απ' ό, τι στη Δεύτερη Αυτοκρατορία. Αλήθεια, η Τρίτη Δημοκρατία δεν στέφθηκε από αυτοκρατορικό διάδημα, αλλά σε αντάλλαγμα εμφανίστηκε από πάνω της,η σκιά του Ρώσου Τσάρου.
Στην εκτίμησή του της Κομμούνας, ο Μαρξ αποφεύγει προσεκτικά το φθαρμένο νόμισμα της δημοκρατικής ορολογίας. «Η Κομμούνα δεν ήταν,» γράφει, «Κοινοβούλιο, αλλά ένα εργαζόμενο όργανο, ενωμένο σε εκτελεστική και νομοθετική δύναμη». Κατά πρώτο λόγο, ο Μαρξ προβάλλει, όχι την ιδιαίτερη δημοκρατική μορφή της Κομμούνας, αλλά την ταξική της ουσία. Η Κομμούνα, όπως είναι γνωστό, κατάργησε τον τακτικό στρατό και την αστυνομία, και θέσπισε την κατάσχεση της ιδιοκτησίας των εκκλησιών. Το έκανε αυτό, στο δικαίωμα της επαναστατικής Δικτατορίας του Παρισιού, χωρίς την άδεια της γενικής Δημοκρατίας του Κράτους, η οποία σε εκείνη την στιγμή τυπικά είχε βρει μια «νομιμότερη» έκφραση στην Εθνική Συνέλευση του Θιέρσου. Αλλά μια Επανάσταση δεν αποφασίζεται από τις ψηφοφορίες. «Η Εθνική Συνέλευση,» λέει ο Μαρξ, «δεν ήταν τίποτα περισσότερο ούτε λιγότερο από ένα από τα επεισόδια εκείνης της Επανάστασης, η αληθινή ενσωμάτωση της οποίας ήταν, αν μη τι άλλο, το οπλισμένο Παρίσι». Πόσο μακριά από αυτό είναι η τυπική Δημοκρατία!
«Απαιτείται μόνο να συσταθεί η κομμουνιστική τάξη πραγμάτων,» λέει ο Μαρξ, «στο Παρίσι και στα δευτεροβάθμια κέντρα και στις επαρχίες επίσης, η παλαιά κεντρική κυβέρνηση θα πρέπει να αποδοθεί στην αυτοδιοίκηση των παραγωγών». Ο Μαρξ συνεπώς, βλέπει το πρόβλημα του επαναστατημένου Παρισιού, όχι στην προσφυγή της νίκης του στην ευπάθεια της Συντακτικής Επιτροπής, αλλά στην κάλυψη της όλης Γαλλίας με μια κεντρική οργάνωση των Κομμούνων, που να ενισχύεται όχι από τις εξωτερικές αρχές της Δημοκρατίας, αλλά από τη γνήσια αυτοδιοίκηση των παραγωγών.
Ο Κάουτσκι αναφέρει ως επιχείρημα ενάντια στο σοβιετικό Σύνταγμα τη μη αμεσότητα των εκλογών, το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τους σταθερούς νόμους της αστικής Δημοκρατίας. Ο Μαρξ χαρακτηρίζει την προτεινόμενη δομή της εργατικής Γαλλίας, με τις ακόλουθες λέξεις: «Η διαχείριση των γενικών υποθέσεων των Κομμούνων των χωριών κάθε περιοχής επρόκειτο να μεταβιβαστεί στη συνέλευση των εκπροσώπων πληρεξούσιων που συναντιούνται στην κύρια πόλη της περιοχής ενώ οι συνελεύσεις της περιοχής επρόκειτο στη συνέχεια να στείλουν τους εκπροσώπους στην εθνική συνεδρίαση των συνελεύσεων στο Παρίσι».
Ο Μαρξ, όπως μπορούμε να δούμε, δεν ήταν στο λιγότερο βαθμό διαταραγμένος από τους πολλούς βαθμούς έμμεσης εκλογής, εφ' όσον ήταν ένα θέμα της κρατικής οργάνωσης του ίδιου του προλεταριάτου. Στα πλαίσια της αστικής Δημοκρατίας, η μη αμεσότητα της εκλογής συγχέει τη γραμμή οροθεσίας των κομμάτων και των τάξεων, αλλά στην «αυτοδιοίκηση των παραγωγών» - δηλ., στο προλεταριακό κράτος ,η μη αμεσότητα της εκλογής είναι ένα ερώτημα όχι της πολιτικής, αλλά των τεχνικών απαιτήσεων της αυτοδιοίκησης και μέσα σε ορισμένα όρια μπορεί να παρουσιάσει τα ίδια πλεονεκτήματα όπως στη σφαίρα της οργάνωσης των συνδικάτων.
Οι Φιλισταίοι της Δημοκρατίας είναι αγανακτισμένοι από την ανισότητα στην αντιπροσώπευση των εργαζομένων και των αγροτών που, στο σοβιετικό Σύνταγμα, απεικονίζει τη διαφορά στους επαναστατικούς ρόλους της πόλης και της εξοχής. Ο Μαρξ γράφει: «Η Κομμούνα επιθύμησε να φέρει τους αγροτικούς παραγωγούς κάτω από τη διανοητική ηγεσία των κεντρικών πόλεων των περιοχών τους και εκεί να τους εξασφαλίσει, στους εργάτες των πόλεων, τους φυσικούς φύλακες των συμφερόντων τους». Το ερώτημα δεν ήταν πως θα καταστήσει τον αγρότη ίσο με τον εργαζόμενο στα χαρτιά, αλλά να αναθρέψει πνευματικά τον αγρότη στο επίπεδο του εργαζομένου. Όλα τα θέματα του προλεταριακού κράτους ο Μαρξ τα αποφασίζει σύμφωνα με την επαναστατική δυναμική των ζωντανών δυνάμεων και όχι σύμφωνα με το παιχνίδι των σκιών στην οθόνη της αγοράς του Κοινοβουλευτισμού.
Προκειμένου να φτάσει τα τελευταία όρια της διανοητικής κατάρρευσης, ο Κάουτσκι αρνείται την καθολική αρχή των Εργατικών Συμβουλίων λόγω του ότι δεν υπάρχει κανένα νομικό όριο μεταξύ του προλεταριάτου και της αστικής τάξης. Στην απροσδιόριστη φύση των κοινωνικών διαχωρισμών, ο Κάουτσκι βλέπει την πηγή της αυθαίρετης αρχής της σοβιετικής Δικτατορίας. Ο Μαρξ βλέπει ακριβώς το αντίθετο. «Η Κομμούνα ήταν μια εξαιρετικά ελαστική μορφή Κράτους, ενώ όλες οι προηγούμενες μορφές κυβέρνησης έπασχαν από στενότητα. Το μυστικό που συνίσταται σε αυτό, ότι στην ουσία ήταν η κυβέρνηση της εργατικής τάξης, το αποτέλεσμα της πάλης μεταξύ της τάξης των παραγωγών και της τάξης των σφετεριστών, η πολιτική μορφή, καιρό ζητούμενη, κάτω από την οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί η οικονομική χειραφέτηση της εργασίας». Το μυστικό της Κομμούνας συνίστατο στο γεγονός ότι από την ίδια την ουσία της ήταν κυβέρνηση της εργατικής τάξης. Αυτό το μυστικό, που εξηγήθηκε από τον Μαρξ, έχει παραμείνει, για τον Κάουτσκι, ακόμη και σήμερα, ένα μυστήριο σφραγισμένο με επτά σφραγίδες.
Οι Φαρισαίοι της Δημοκρατίας μιλάνε με αγανάκτηση για τα κατασταλτικά μέτρα της σοβιετικής κυβέρνησης, του κλεισίματος των εφημερίδων, των συλλήψεων και των εκτελέσεων. Ο Μαρξ απαντά «στη χυδαία κακοποίηση των υπηρετών του Τύπου» και στις κατηγορίες των «καλοπροαίρετων, αστών θεωρητικών» σε σύνδεση με τα κατασταλτικά μέτρα της Κομμούνας με τις ακόλουθες λέξεις: «Μη ικανοποιημένοι με τη διεξαγωγή ενός ανοικτού αιμοδιψούς πολέμου ενάντια στο Παρίσι, οι Βερσαγιέζοι προσπάθησαν κρυφά να κερδίσουν μια είσοδο μέσω της δωροδοκίας και της συνωμοσίας. Θα μπορούσε η Κομμούνα σε μια τέτοια στιγμή χωρίς να προδώσει χυδαία την εμπιστοσύνη της, να τηρήσει τις συνήθεις μορφές Φιλελευθερισμού, σαν να βασιλεύει βαθιά Ειρήνη γύρω της; Είχε η κυβέρνηση της Κομμούνας, όντας συγγενής στο πνεύμα σε αυτό του Θιέρσου, άλλη ευκαιρία για να καταστείλει τις εφημερίδες του κόμματος της τάξης στο Παρίσι, από την καταστολή των εφημερίδων της Κομμούνας στις Βερσαλλίες;» Κατά αυτόν τον τρόπο, αυτό που ο Κάουτσκι απαιτεί στο όνομα των ιερών θεμελίων της Δημοκρατίας, ο Μαρξ το ονομάζει επαίσχυντη προδοσία της εμπιστοσύνης.
Σχετικά με την καταστροφή για την οποία η Κομμούνα κατηγορείται, και για την οποία τώρα η σοβιετική κυβέρνηση κατηγορείται, ο Μαρξ μιλά για «ένα αναπόφευκτο και συγκριτικά ασήμαντο επεισόδιο στην τιτάνια προσπάθεια της νεογέννητης αρχής με την παλαιά στην κατάρρευσή της». Η καταστροφή και η σκληρότητα είναι αναπόφευκτες σε οποιοδήποτε πόλεμο. Μόνο οι συκοφάντες μπορούν να τους θεωρήσουν ένα έγκλημα «στον πόλεμο των σκλάβων ενάντια στους καταπιεστές τους, στον μόνο δίκαιο πόλεμο στην ιστορία». (Μαρξ) Ακόμα ο φοβισμένος κατήγορος μας, ο Κάουτσκι, σε ολόκληρο στο βιβλίο του, δεν λέει ούτε μια λέξη για το γεγονός ότι είμαστε σε μια κατάσταση διαρκούς επαναστατικής αυτοάμυνας, ότι διεξάγουμε έναν εντατικό πόλεμο ενάντια στους καταπιεστές του κόσμου, τον «μόνο δίκαιο πόλεμο στην ιστορία».
Ο Κάουτσκι τραβάει ακόμη μια φορά τα μαλλιά του επειδή η σοβιετική κυβέρνηση, κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, έχει χρησιμοποιήσει την αυστηρή μέθοδο της λήψης ομήρων. Άλλη μια φορά φέρει προς συζήτηση τις άσκοπες και ανέντιμες συγκρίσεις μεταξύ της άγριας σοβιετικής κυβέρνησης και της ανθρωπιστικής Κομμούνας. Σαφής και καθορισμένη επ' αυτού ηχεί η γνώμη του Μαρξ. «Όταν ο Θιέρσος, από την αρχή της σύγκρουσης, επέβαλε την ανθρωπιστική πρακτική του πυροβολισμού των συλληφθέντων Κομμουνάρων, η Κομμούνα, για να προστατεύσει τις ζωές εκείνων των φυλακισμένων, δεν της έμεινε τίποτα άλλο από το να προσφύγει στην πρωσική συνήθεια της λήψης ομήρων. Οι ζωές των ομήρων ήταν χαμένες επανειλημμένως από τους συνεχείς πυροβολισμούς των φυλακισμένων εκ μέρους των Βερσαγιέζων. Πώς μπόρεσαν οι ζωές τους να διατεθούν αλλοιώς, μετά από το λουτρό αίματος με το οποίο οι Πραιτοριανοί του Μακ-Μαόν γιόρτασαν την είσοδό τους στο Παρίσι;» Πως αλλιώς, θα ρωτήσουμε μαζί με τον Μαρξ, μπορεί κάποιος να ενεργήσει στους όρους του εμφύλιου πολέμου, όταν η Αντεπανάσταση καταλαμβάνει μια ιδιαίτερη μερίδα του εθνικού εδάφους, συλλαμβάνοντας όπως μπορεί, άοπλους εργαζόμενους, τις συζύγους τους, τις μητέρες τους, και τους πυροβολεί ή τους κρεμά; Πως αλλιώς μπορεί να ενεργήσει κάποιος από το να συλλάβει ως ομήρους, τους αγαπημένους ή τους εμπιστευμένους της αστικής τάξης, τοποθετώντας κατά συνέπεια ολόκληρη την αστική τάξη κάτω από τη Δαμόκλειο Σπάθη της αμοιβαίας ευθύνης;
Δεν θα ήταν δύσκολο να παρουσιάσουμε, καθημερινά μέσω της ιστορίας του εμφύλιου πολέμου, ότι όλα τα αυστηρά μέτρα της σοβιετικής κυβέρνησης εξαναγκάστηκαν ως μέτρα επαναστατικής αυτοάμυνας. Δεν θα μπούμε εδώ σε λεπτομέρειες. Αλλά, για να δώσουμε αν και είναι μόνο ένα μερικό κριτήριο για να εκτιμήσει τις συνθήκες του αγώνα, ας θυμίσουμε στον αναγνώστη οτι, προς το παρόν όταν πυροβολούν οι Λευκοφρουροί, σε σύμπραξη με τους αγγλογάλλους συμμάχους τους, κάθε Κομμουνιστή που περιέρχεται στα χέρια τους χωρίς εξαίρεση, ο Κόκκινος Στρατός θα τους ανταλλάσσει με όλους τους φυλακισμένους χωρίς εξαίρεση, συμπεριλαμβανομένων ακόμη και των ανώτερων αξιωματικών της υψηλής βαθμίδας.
«Πιάνοντας πλήρως τον ιστορικό στόχο της, γεμάτη με ηρωική απόφαση να παραμείνει ίση με εκείνο τον στόχο», έγραψε ο Μαρξ, «η εργατική τάξη μπορεί να απαντήσει με ένα χαμόγελο της ήρεμης περιφρόνησης στη χυδαία κακοποίηση των υπηρετών του Τύπου και στη μαθημένη προστασία των καλοπροαίρετων, αστών θεωρητικών, οι οποίοι εκφράζουν τις ανίδεες στερεοτυπημένες κοινοτοπίες τους, τις χαρακτηριστικές αηδίες τους, με το βαθύ τόνο των χρησμών της επιστημονικής αγνότητας».
Εάν οι καλοπροαίρετοι αστοί θεωρητικοί μερικές φορές εμφανίζονται με το πρόσχημα των συνταξιούχων θεωρητικών της Δεύτερης Διεθνούς, αυτό σε καμία περίπτωση δεν στερεί στις χαρακτηριστικές αηδίες τους το δικαίωμα να παραμείνουν αηδίες.