Προηγούμενο: Αστοί και προλετάριοι
Επόμενο: Σοσιαλιστική και κομμουνιστική φιλολογία
Ποια είναι η σχέση των κομμουνιστών προς τους προλετάριους γενικά;
Οι κομμουνιστές δεν αποτελούν κανένα ιδιαίτερο κόμμα απέναντι στ' άλλα εργατικά κόμματα.
Δεν έχουν συμφέροντα που ξεχωρίζουν από τα συμφέροντα του προλεταριάτου στο σύνολο του.
Δεν διακηρύσσουν κάποιες ιδιαίτερες[1] αρχές, που σύμφωνα μ' αυτές θα ήθελαν να πλάσουν το προλεταριακό κίνημα.
Οι κομμουνιστές διαφέρουν από τα άλλα προλεταριακά κόμματα μονάχα κατά τούτο: ότι από τη μια μεριά, στους διάφορους εθνικούς αγώνες των προλετάριων τονίζουν και προβάλλουν τα συμφέροντα που είναι κοινά σ' όλο το προλεταριάτο κι ανεξάρτητα από την εθνότητα. Και από την άλλη, ότι στις διάφορες βαθμίδες ανάπτυξης του αγώνα ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, εκπροσωπούν πάντα τα συμφέροντα του κινήματος στο σύνολο του.
Στην πράξη, λοιπόν, οι κομμουνιστές είναι το πιο αποφασιστικό τμήμα των εργατικών κομμάτων όλων των χωρών, το τμήμα που τα κινεί πάντα προς τα μπρος. Θεωρητικά, πλεονεκτούν από την υπόλοιπη μάζα του προλεταριάτου με τη σωστή αντίληψη για τις συνθήκες, την πορεία και τα γενικά αποτελέσματα του προλεταριακού κινήματος.
Ο άμεσος σκοπός των κομμουνιστών είναι ο ίδιος με το σκοπό όλων των άλλων προλεταριακών κομμάτων: συγκρότηση του προλεταριάτου σε τάξη, ανατροπή της κυριαρχίας της αστικής τάξης, κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας από το προλεταριάτο.
Οι θεωρητικές θέσεις των κομμουνιστών δεν στηρίζονται καθόλου σε ιδέες, σε αρχές, που εφευρέθηκαν ή ανακαλύφθηκαν από τούτον ή εκείνον τον αναμορφωτή του κόσμου.
Οι θέσεις τους αποτελούν μονάχα τη γενική έκφραση πραγματικών σχέσεων της υπάρχουσας πάλης των τάξεων, της ιστορικής κίνησης που συντελείται μπρος στα μάτια μας. Η κατάργηση των μέχρι τώρα σχέσεων ιδιοκτησίας δεν αποτελεί καθόλου ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του κομμουνισμού.
Όλες οι σχέσεις ιδιοκτησίας υπόκεινταν σε μια συνεχή ιστορική αλλαγή, σε μια συνεχή ιστορική μεταβολή.
Η γαλλική επανάσταση, για παράδειγμα, κατάργησε τη φεουδαρχική ιδιοκτησία προς όφελος της αστικής ιδιοκτησίας.
Αυτό που χαρακτηρίζει τον κομμουνισμό δεν είναι η κατάργηση της ιδιοκτησίας γενικά, αλλά η κατάργηση της αστικής ιδιοκτησίας.
Η σύγχρονη, όμως, αστική ατομική ιδιοκτησία είναι η τελευταία, η πληρέστερη έκφραση της παραγωγής και ιδιοποίησης των προϊόντων, που στηρίζεται σε ταξικές αντιθέσεις, στην εκμετάλλευση τον ενός απ' τον άλλο[2].
Μ' αυτή την έννοια, οι κομμουνιστές μπορούν να συνοψίσουν τη θεωρία τους σ' αυτή τη μοναδική διατύπωση: κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας.
Μας κατηγόρησαν εμάς τους κομμουνιστές, πως θέλουμε να καταργήσουμε την ιδιοκτησία που αποκτήθηκε με την προσωπική δουλειά, με την ατομική εργασία, την ιδιοκτησία που αποτελεί τη βάση κάθε προσωπικής ελευθερίας, δραστηριότητας και αυτοτέλειας.
Την ιδιοκτησία που είναι προϊόν δουλειάς, που αποκτήθηκε και κερδήθηκε με την προσωπική εργασία! Μήπως μιλάτε για τη μικροαστική, τη μικροαγροτική ιδιοκτησία που είναι προγενέστερη από την αστική ιδιοκτησία; Αυτή δεν χρειάζεται να την καταργήσουμε εμείς, αυτή την κατάργησε και την καταργεί καθημερινά η ανάπτυξη της βιομηχανίας.
'Η μήπως μιλάτε για τη σύγχρονη αστική ατομική ιδιοκτησία;
Αλλά μήπως η μισθωτή εργασία, η εργασία του προλεταριάτου, του δημιουργεί ιδιοκτησία; Καθόλου. Δημιουργεί το κεφάλαιο, δηλαδή την ιδιοκτησία που εκμεταλλεύεται τη μισθωτή εργασία και που μπορεί να αυξάνει μόνο με τον όρο ότι θα παράγει καινούργια μισθωτή εργασία, για να την εκμεταλλεύεται και πάλι. Στην τωρινή της μορφή, η ιδιοκτησία κινείται μέσα στην αντίθεση του κεφαλαίου και της μισθωτής εργασίας. Ας εξετάσουμε τις δύο πλευρές αυτής της αντίθεσης.
Το να είσαι καπιταλιστής δεν σημαίνει να κατέχεις μονάχα μια καθαρά προσωπική θέση, αλλά μια κοινωνική θέση στην παραγωγή. Το κεφάλαιο είναι συλλογικό προϊόν και μπορεί να μπει σε κίνηση μονάχα με την κοινή δράση πολλών μελών και, σε τελευταία ανάλυση μάλιστα, μονάχα με την κοινή δράση όλων των μελών της κοινωνίας.
Το κεφάλαιο, λοιπόν, δεν είναι μια προσωπική δύναμη, αλλά μια κοινωνική δύναμη.
Αν λοιπόν το κεφάλαιο μεταβληθεί σε κοινή ιδιοκτησία, που θα ανήκει σ' όλα τα μέλη της κοινωνίας, τότε δεν μετατρέπεται μια προσωπική ιδιοκτησία σε κοινωνική. Μεταβάλλεται μονάχα ο κοινωνικός χαρακτήρας της ιδιοκτησίας. Χάνει τον ταξικό της χαρακτήρα.
Ας έρθουμε στη μισθωτή εργασία.
Η μέση τιμή της μισθωτής εργασίας είναι το κατώτατο όριο του μισθού της εργασίας, δηλαδή του ποσού των μέσων συντήρησης που είναι απαραίτητα για να διατηρηθεί ο εργάτης στη ζωή σαν εργάτης. Αυτό λοιπόν που ιδιοποιείται ο εργάτης με τη δραστηριότητά του, τον φτάνει ίσα-ίσα για να αναπαράγει μονάχα τη γυμνή ύπαρξή του. Με κανέναν τρόπο δεν θέλουμε να καταργήσουμε αυτή την προσωπική ιδιοποίηση των προϊόντων της εργασίας, που είναι απαραίτητη για την αναπαραγωγή της άμεσης ζωής, μια ιδιοποίηση, που δεν αφήνει κανένα καθαρό κέρδος που θα μπορούσε να δώσει δικαίωμα πάνω σε ξένη δουλειά. Θέλουμε μονάχα να εξαλείψουμε τον άθλιο χαρακτήρα αυτής της ιδιοποίησης, όπου ο εργάτης ζει μόνο για να αυξάνει το κεφάλαιο και ζει μόνο όσο το απαιτούν τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης.
Στην αστική κοινωνία η ζωντανή δουλειά είναι μονάχα ένα μέσο για να αυξάνει η συσσωρευμένη εργασία. Στην κομμουνιστική κοινωνία η συσσωρευμένη εργασία είναι μονάχα ένα μέσο για να διευρύνει, να πλουτίζει και να προάγει τη ζωή των εργατών.
Στην αστική κοινωνία, λοιπόν, το παρελθόν κυριαρχεί πάνω στο παρόν. Στην κομμουνιστική κοινωνία το παρόν κυριαρχεί πάνω στο παρελθόν. Στην αστική κοινωνία το κεφάλαιο είναι αυτοτελές και προσωπικό, ενώ το άτομο που δρα είναι χωρίς αυτοτέλεια και χωρίς προσωπικότητα.
Και την κατάργηση αυτής της κατάστασης η αστική τάξη την ονομάζει κατάργηση της προσωπικότητας και της ελευθερίας! Και με το δίκιο της. Γιατί πρόκειται ουσιαστικά για την κατάργηση της αστικής προσωπικότητας, της αστικής αυτοτέλειας και της αστικής ελευθερίας.
Με τη λέξη ελευθερία εννοούν, μέσα στις τωρινές συνθήκες των αστικών σχέσεων παραγωγής, τo ελεύθερο εμπόριο, την ελεύθερη αγορά και πώληση.
Αν όμως εξαφανιστεί το εμπόριο, εξαφανίζεται μαζί και το ελεύθερο εμπόριο. Οι φλυαρίες για ελεύθερο εμπόριο, καθώς και τα παχιά λόγια της αστικής μας τάξης για ελευθερία, έχουν γενικά κάποιο νόημα όταν πρόκειται για το δεσμευμένο εμπόριο, για τον υποδουλωμένο αστό του μεσαίωνα, δεν έχουν όμως κανένα νόημα όταν πρόκειται για την κομμουνιστική κατάργηση του εμπορίου, για την κατάργηση των αστικών σχέσεων παραγωγής και για την κατάργηση ης ίδιας της αστικής τάξης.
Σας πιάνει τρόμος γιατί θέλουμε να καταργήσουμε την ατομική ιδιοκτησία. Όμως στη σημερινή σας κοινωνία, η ατομική ιδιοκτησία έχει καταργηθεί για τα εννιά δέκατα τωv μελών της. Και υπάρχει ίσα-ίσα, γιατί δεν υπάρχει για τα εννιά δέκατα. Μας κατηγορείτε, λοιπόν, γιατί θέλουμε να καταργήσουμε μια ιδιοκτησία που προϋποθέτει σαν απαραίτητο όρο την έλλειψη ιδιοκτησίας για την τεράστια πλειοψηφία της κοινωνίας.
Με μια λέξη, μας κατηγορείτε γιατί θέλουμε να καταργήσουμε τη δική σας ιδιοκτησία. Ναι, πραγματικά αυτό θέλουμε.
Από τη στιγμή που η εργασία δεν θα μπορεί πια να μετατρέπεται σε κεφάλαιο, σε χρήμα, σε γαιοπρόσοδο, με μια λέξη, σε κοινωνική δύναμη που μπορεί να μονοπωληθεί, δηλαδή από τη στιγμή που η προσωπική ιδιοκτησία δεν θα μπορεί πια να μεταβάλλεται σε αστική ιδιοκτησία, απ' αυτήν τη στιγμή διακηρύχνετε ότι καταργείται το άτομο.
Ομολογείτε, λοιπόν, πως με τη λέξη άτομο δεν εννοείτε παρά μονάχα τον αστό, μονάχα τον αστό ιδιοκτήτη. Κι αυτό το άτομο πρέπει πραγματικά να εξαλειφθεί.
Ο κομμουνισμός δεν αφαιρεί από κανέναν τη δυνατότητα να ιδιοποιείται κοινωνικά προϊόντα. Αφαιρεί μόνο τη δυνατότητα να υποδουλώνει με την ιδιοποίηση αυτή ξένη εργασία.
Αντέταξαν ότι με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας θα σταματήσει κάθε δραστηριότητα και ότι θα επικρατήσει μια γενική τεμπελιά.
Αν ήταν έτσι, τότε από πολύν καιρό η αστική κοινωνία θα είχε καταστραφεί από την αδράνεια, αφού αυτοί που δουλεύουν σ' αυτήν δεν κερδίζουν τίποτα, κι αυτοί που κερδίζουν δεν δουλεύουν. Όλος αυτός ο συλλογισμός καταλήγει στην ταυτολογία ότι δεν θα υπάρχει πια μισθωτή εργασία, μόλις θα παύσει να υπάρχει πια κεφάλαιο.
Όλες οι αντιρρήσεις που στρέφονται ενάντια στον κομμουνιστικό τρόπο ιδιοποίησης και παραγωγής των υλικών προϊόντων, επεκτάθηκαν επίσης και ενάντια στην ιδιοποίηση και την παραγωγή των προϊόντων της πνευματικής εργασίας. Όπως για τον αστό η κατάργηση της ταξικής ιδιοκτησίας σημαίνει την κατάργηση της ίδιας της παραγωγής, έτσι και η κατάργηση της ταξικής μόρφωσης είναι γι' αυτόν ταυτόσημη με την κατάργηση της μόρφωσης γενικά.
Η μόρφωση, που ο αστός κλαίει το χαμό της, σημαίνει για την τεράστια πλειοψηφία τη μετατροπή της σε εξάρτημα της μηχανής.
Μη λογομαχείτε όμως μαζί μας, αναμετρώντας την κατάργηση της αστικής ιδιοκτησίας με τις αστικές σας αντιλήψεις για ελευθερία, μόρφωση, δίκαιο κλπ. Οι ίδιες οι ιδέες σας είναι προϊόντα των αστικών σχέσεων παραγωγής και ιδιοκτησίας, όπως και το δίκαιό σας είναι η θέληση της τάξης σας που αναγορεύτηκε σε νόμο, θέληση που το περιεχόμενό της καθορίζεται από τις υλικές συνθήκες ύπαρξης της τάξης σας.
Μαζί μ' όλες τις κυρίαρχες τάξεις που εξαφανίστηκαν συμμερίζεστε κι εσείς τη συμφεροντολογική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία μετατρέπετε τις σχέσεις σας παραγωγής και ιδιοκτησίας, από σχέσεις ιστορικές και παροδικές μέσα στην πορεία της παραγωγής, σε αιώνιους φυσικούς και λογικούς νόμους. Αυτό που παραδέχεστε για την αρχαία ιδιοκτησία, αυτό που παραδέχεστε για τη φεουδαρχική ιδιοκτησία δεν μπορείτε πια να το παραδεχτείτε για την αστική ιδιοκτησία.
Κατάργηση της οικογένειας! Ακόμα και οι πιο ριζοσπάστες αγανακτούν γι' αυτή την επαίσχυντη πρόθεση των κομμουνιστών.
Πάνω σε ποια βάση στηρίζεται η σημερινή, η αστική οικογένεια; Πάνω στο κεφάλαιο, πάνω στο ατομικό κέρδος. Η οικογένεια αυτή σε ολόπλευρα αναπτυγμένη μορφή υπάρχει μονάχα για την αστική τάξη. Έχει όμως το συμπλήρωμά της στην αναγκαστική έλλειψη της οικογένειας για τον προλετάριο και στη δημόσια πορνεία.
Η αστική οικογένεια εξαλείφεται φυσικά μαζί με την εξάλειψη αυτού του συμπληρώματος της, και τα δύο εξαφανίζονται μαζί με την εξαφάνιση του κεφαλαίου.
Μας κατηγορείτε γιατί θέλουμε να καταργήσουμε την εκμετάλλευση των παιδιών απ' τους γονείς τους; Το ομολογούμε αυτό το έγκλημα.
Μας λέτε, όμως, ότι καταργούμε τις πιο προσφιλείς σχέσεις, αντικαθιστώντας τη διαπαιδαγώγηση στο σπίτι με την κοινωνική διαπαιδαγώγηση.
Και μήπως και η δική σας διαπαιδαγώγηση δεν καθορίζεται από την κοινωνία; Μήπως δεν καθορίζεται από τις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες ανατρέφετε τα παιδιά σας με την άμεση ή έμμεση ανάμειξη της κοινωνίας, με το σχολείο κλπ.; Την επίδραση της κοινωνίας στη διαπαιδαγώγηση δεν την εφευρίσκουν οι κομμουνιστές· αυτοί μόνο το χαρακτήρα της αλλάζουν, αποσπούν τη διαπαιδαγώγηση από την επίδραση της κυρίαρχης τάξης.
Οι αστικές φλυαρίες για την οικογένεια και τη διαπαιδαγώγηση, για τις προσφιλείς σχέσεις των γονιών με τα παιδιά, γίνονται τόσο πιο αηδιαστικές, όσο περισσότερο, εξαιτίας της μεγάλης βιομηχανίας, σπάνε όλοι οι οικογενειακοί δεσμοί για τους προλετάριους και τα παιδιά μεταβάλλονται σε απλά εμπορικά είδη και όργανα εργασίας.
Μα εσείς οι κομμουνιστές θέλετε να φέρετε την κοινοκτημοσύνη των γυναικών, φωνάζει "εν χορώ" ολόκληρη η αστική τάξη.
Ο αστός βλέπει στη γυναίκα του ένα απλό εργαλείο παραγωγής. Ακούει να λένε πως τα εργαλεία παραγωγής πρόκειται να τα εκμεταλλεύονται από κοινού και φυσικά δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτε άλλο, παρά ότι η μοίρα της κοινοκτημοσύνης θα βρει και τις γυναίκες.
Δεν υποπτεύεται καν πως πρόκειται ακριβώς να καταργηθεί η θέση της γυναίκας σαν απλό εργαλείο παραγωγής.
Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει τίποτα πιο γελοίο από την υπερηθική φρίκη που προκαλεί στους αστούς μας η δήθεν επίσημη κοινοκτημοσύνη των γυναικών από τους κομμουνιστές. Οι κομμουνιστές δεν έχουν ανάγκη να καθιερώσουν την κοινοκτημοσύνη των γυναικών: αυτή υπήρχε σχεδόν πάντα.
Οι αστοί μας, μη όντας ευχαριστημένοι απ' το γεγονός ότι έχουν στη διάθεσή τους τις γυναίκες και τις κόρες των προλετάριών τους, χωρίς καν να γίνεται λόγος για την επίσημη πορνεία, βρίσκουν μια ιδιαίτερη ευχαρίστηση να ξελογιάζουν ο ένας τη γυναίκα του άλλου.
Ο αστικός γάμος είναι στην πραγματικότητα η κοινοκτημοσύνη των παντρεμένων γυναικών. Το πολύ-πολύ θα μπορούσαν να κατηγορήσουν τους κομμουνιστές ότι στη θέση μιας υποκριτικά καλυμμένης κοινοκτημοσύνης των γυναικών θέλουν να βάλουν μια επίσημη, ανοιχτόκαρδη κοινοκτημοσύνη. Άλλωστε είναι αυτονόητο πως με την κατάργηση των σημερινών σχέσεων παραγωγής εξαφανίζεται και η κοινοκτημοσύνη των γυναικών που απορρέει από αυτές, δηλαδή η επίσημη και η ανεπίσημη πορνεία.
Ακόμα κατηγορήθηκαν οι κομμουνιστές ότι θέλουν τάχα να καταργήσουν την πατρίδα, την εθνότητα.
Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα. Δεν μπορεί να τους πάρεις αυτό που δεν έχουν. Αφού, όμως, το προλεταριάτο πρέπει κατ' αρχήν να κατακτήσει την πολιτική εξουσία, να ανυψωθεί σε εθνική τάξη[3], να συγκροτηθεί το ίδιο σαν έθνος, είναι και το ίδιο ακόμα εθνικό, αν και σε καμιά περίπτωση με την έννοια που δίνει η αστική τάξη.
Οι εθνικοί χωρισμοί και οι εθνικές αντιθέσεις ανάμεσα στους λαούς εξαφανίζονται όλο και περισσότερο με την ανάπτυξη της αστικής τάξης, την ελευθερία του εμπορίου, την παγκόσμια αγορά, την ομοιομορφία της βιομηχανικής παραγωγής και των συνθηκών ζωής που αντιστοιχούν σ' αυτήν.
Η κυριαρχία του προλεταριάτου θα τους εξαφανίσει ακόμα πιο πολύ. Η κοινή δράση, τουλάχιστον των πολιτισμένων χωρών, αποτελεί έναν από τους πρώτους όρους της απελευθέρωσής του.
Στο βαθμό που θα καταργείται η εκμετάλλευση του ενός ατόμου από το άλλο, θα καταργείται και η εκμετάλλευση του ενός έθνους από το άλλο.
Μαζί με την εξάλειψη της αντίθεσης των τάξεων στο εσωτερικό των εθνών, εξαλείφεται και η εχθρική στάση των εθνών μεταξύ τους.
Οι κατηγορίες ενάντια στον κομμουνισμό που γίνονται γενικά από θρησκευτική, φιλοσοφική και ιδεολογική σκοπιά δεν αξίζουν να συζητηθούν διεξοδικά.
Χρειάζεται μήπως μεγάλη νοημοσύνη για να καταλάβει κανείς ότι μαζί με τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων, μαζί με τις κοινωνικές τους σχέσεις, με την κοινωνική τους ύπαρξη, αλλάζουν και οι παραστάσεις, οι αντιλήψεις και οι έννοιές τους, με μια λέξη αλλάζει και η συνείδησή τους;
Τι άλλο αποδείχνει η ιστορία των ιδεών, παρά ότι η πνευματική παραγωγή μεταβάλλεται μαζί με την υλική παραγωγή; Οι κυρίαρχες ιδέες μιας εποχής ήταν πάντα μονάχα οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης.
Μιλάνε για ιδέες που επαναστατικοποιούν μια ολόκληρη κοινωνία. Μ' αυτό εκφράζουν μονάχα το γεγονός, ότι μέσα στην παλιά κοινωνία σχηματίστηκαν τα στοιχεία μιας νέας, ότι με τη διάλυση των παλιών συνθηκών ζωής συμβαδίζει η διάλυση των παλιών ιδεών.
Όταν ο αρχαίος κόσμος βρισκόταν στη δύση του, οι παλιές θρησκείες νικήθηκαν από τη χριστιανική θρησκεία. Όταν το 18ο αιώνα οι χριστιανικές ιδέες υπέκυψαν στις ιδέες του διαφωτισμού, η φεουδαρχική κοινωνία πάλευε για ζωή και θάνατο με την αστική τάξη που ήταν τότε επαναστατική. Οι ιδέες της ελευθερίας της συνείδησης και της θρησκείας εκφράζανε μονάχα την κυριαρχία του ελεύθερου συναγωνισμού στο πεδίο της γνώσης[4].
"Αλλά", θα μας πουν, "οι θρησκευτικές, ηθικές, φιλοσοφικές, πολιτικές, νομικές ιδέες κλπ. έχουν βέβαια αλλάζει μέσα στην πορεία της ιστορικής εξέλιξης. Όμως, η θρησκεία, η ηθική, η φιλοσοφία, η πολιτική, το δίκαιο διατηρούνται πάντα μέσα σ' αυτή την αλλαγή.
Υπάρχουν ακόμα αιώνιες αλήθειες, όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη κλπ., που είναι κοινές σ' όλες τις κοινωνικές καταστάσεις. Ο κομμουνισμός όμως καταργεί τις αιώνιες αλήθειες, καταργεί τη θρησκεία, την ηθική, αντί να ανανεώσει τη μορφή τους, αντιφάσκει επομένως με όλες τις προηγούμενες ιστορικές εξελίξεις."
Σε τι συνοψίζεται αυτή η κατηγορία; Η ιστορία όλης της ως τώρα κοινωνίας κινήθηκε μέσα σε ταξικές αντιθέσεις, που στις διάφορες εποχές διαμορφώνονταν διαφορετικά.
Όμως, οποιαδήποτε μορφή κι αν πήραν, η εκμετάλλευση του ενός μέρους της κοινωνίας από το άλλο είναι ένα γεγονός κοινό σ' όλους τους προηγούμενους αιώνες. Γι' αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο ότι η κοινωνική συνείδηση όλων των αιώνων, σε πείσμα κάθε διαφοράς και ποικιλομορφίας, κινείται μέσα σε ορισμένες κοινές μορφές, σε μορφές συνείδησης, που θα διαλυθούν ολοκληρωτικά μονάχα με την πλήρη εξαφάνιση της ταξικής αντίθεσης.
Η κομμουνιστική επανάσταση αποτελεί την πιο ριζική ρήξη με τις πατροπαράδοτες σχέσεις ιδιοκτησίας. Δεν είναι καθόλου περίεργο που στην πορεία της ανάπτυξής της ξεκόβει με τον πιο ριζικό τρόπο με τις πατροπαράδοτες ιδέες.
Όμως ας αφήσουμε τώρα τις αντιρρήσεις της αστικής τάξης ενάντια στον κομμουνισμό.
Είδαμε κιόλας πιο πάνω ότι το πρώτο βήμα στην εργατική επανάσταση είναι η ανύψωση του προλεταριάτου σε κυρίαρχη τάξη, η κατάκτηση της δημοκρατίας.
Το προλεταριάτο θα χρησιμοποιήσει την πολιτική του κυριαρχία για ν' αποσπάσει βαθμιαία από την αστική τάξη όλο το κεφάλαιο, να συγκεντρώσει όλα τα εργαλεία παραγωγής στα χέρια του κράτους, δηλαδή τoυ προλεταριάτου που είναι οργανωμένο σαν κυρίαρχη τάξη, και να αυξήσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τη μάζα των παραγωγικών δυνάμεων.
Αυτό, φυσικά, στην αρχή μπορεί να γίνει μονάχα με δεσποτικές επεμβάσεις στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας και στις αστικές σχέσεις παραγωγής, δηλαδή με μέτρα που οικονομικά φαίνονται ανεπαρκή και αστήρικτα, αλλά που στην πορεία τον κινήματος ξεπερνούν τον εαυτό τους και γίνονται αναπόφευκτα το μέσο για να ανατραπεί ολόκληρος ο τρόπος παραγωγής.
Αυτά τα μέτρα, φυσικά, θα είναι διαφορετικά ανάλογα με τις διάφορες χώρες.
Ωστόσο, για τις πιο προχωρημένες χώρες θα μπορούν να μπουν σε εφαρμογή, σχεδόν παντού, τα παρακάτω μέτρα:
Όταν στην πορεία της εξέλιξης θα έχουν εξαφανιστεί οι ταξικές διαφορές, κι όταν θα έχει συγκεντρωθεί όλη η παραγωγή στα χέρια των οργανωμένων ατόμων, τότε η δημόσια εξουσία θα χάσει τον πολιτικό της χαρακτήρα. Η πολιτική εξουσία στην ουσία της είναι η οργανωμένη βία μιας τάξης για την καταπίεση μιας άλλης. Όταν το προλεταριάτο στην πάλη του ενάντια στην αστική τάξη συγκροτείται αναγκαστικά σε τάξη, όταν γίνεται με μια επανάσταση κυρίαρχη τάξη και σαν κυρίαρχη τάξη καταργεί βίαια τις παλιές σχέσεις παραγωγής, τότε μαζί μ' αυτές τις σχέσεις παραγωγής καταργεί τους όρους ύπαρξης της ταξικής αντίθεσης, τις τάξεις γενικά[6] και έτσι και την ίδια τη δικιά του κυριαρχία σαν τάξη.
Στη θέση της παλιάς αστικής κοινωνίας με τις τάξεις και τις ταξικές της αντιθέσεις έρχεται μια ένωση, όπου η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός είναι η προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων.
1) Στην έκδοση του 1888 "αιρετικές" (σημ. γερμ. σύντ.).
2) Στην έκδοση του 1888 "εκμετάλλευση της πλειοψηφίας από τη μειοψηφία" (σημ. γερμ. σύντ.).
3) Στην έκδοση του 1888 "να ανυψωθεί σε ηγέτιδα τάξη του έθνους" (σημ. γερμ. σύντ.).
4) Στην έκδοση του 1848 "της συνείδησης" (σημ. γερμ. σύντ.).
5) Στην έκδοση του 1848 "αντίθεση" (σημ. γερμ. σύντ.).
6) Στην έκδοση του 1848 "των τάξεων γενικά" (σημ. γερμ. σύντ.).